واكاوى مفهوم بحران در گفتمان قرآنى

سال بيست و چهارم ـ شماره 214 (ويژه علوم قرآنى)

 حسين محمدى سيرت / عضو هيئت علمى دانشگاه جامع امام حسين عليه السلام             hmsirat81@gmail.com

محسن قاسم پور / دانشيار دانشگاه كاشان                    ghasempour@kashanu.ac.ir

دريافت: 29/5/93               پذيرش: 22/3/94

چكيده

بحران اجتماعى مفهومى امروزين است كه در ادبيات علوم اجتماعى معاصر توليد گرديده و نمى توان معادل عينى براى اين مفهوم در قرآن كريم يافت؛ ازاين رو، به منظور دستيابى به تعريف قرآنى از آن، مفاهيم قرآنى معادل بحران را يافته و در يك پويش تحليلى، واژگان مرتبط را تحليل نموده ايم. روش انتخاب واژگان قرآنى بر اساس دو ملاك است: حوزه معنايى مشابه و مصاديق خارجى مشترك. اين روش نوعى نگاه معناشناسانه ايزوتسويى به منظور فهم مفاهيم قرآن كريم است. دوازده واژه استخراج گرديد و سپس در تحليلى مفهومى با مفهوم متعارف بحران اجتماعى مقايسه و در قالب نسبت هاى منطقى چهارگانه بيان شد. بررسى تحليلى نشان مى دهد: وقوع بحران اجتماعى امرى مطلوب نبوده و مواجهه منفعلانه با آن پذيرفته نيست؛ در ديدگاهى فعال و پويا، بحران اجتماعى طبيعت خلقت جامعه انسانى و سنت الهى است؛ بحران امتحانى حتمى محسوب و غيرمنتظره نيست و مؤمن رويارويى با آن را فرصتى براى رشد مى داند؛ بحران مفهومى دو وجهى است از فرصت و تهديد، مديريت قرآنى بحران هاى اجتماعى رويكردى فعال است.

كليدواژه ها: قرآن كريم، بحران، فتنه، كَبَد، عُسر، حَرج.