نقدى بر تعاريف ارائه شده از اصطلاح «وجوه و نظائر»

سال بيست و چهارم ـ شماره 214 (ويژه علوم قرآنى)

زينب شيشه چى / دانشجوى كارشناسى ارشد دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم                    z.shishehchi@chmail.ir

الهه شاه پسند / استاديار دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم               Ela.shahpasand@gmail.com

دريافت: 11/6/93               پذيرش: 15/4/94

چكيده

در قديمى ترين آثار موجود از «وجوه و نظائر»، تعريفى از اين اصطلاح ديده نمى شود. اولين تعريف، توسط ابن جوزى ارائه شد و بعد از او، تعاريف ديگرى نيز شكل گرفت. اين تعاريف، با مصاديق وجوه و نظائرى كه در كتب مربوطه ارائه مى شود، هماهنگى نداشته و تاكنون نيز مشكل اختلاف تعاريف و مثال ها، در منابع علوم قرآن مشاهده مى شود. هدف اين مقاله، بررسى اختلاف تعاريف و كشف مناسب ترين آنهاست. روش پژوهش اسنادى و مبتنى بر توصيف و تحليل بوده و پس از بررسى تطبيقى مثال هاى ارائه شده و تعاريف، به نقد تعاريف پرداخته و به اين نتيجه رسيده است كه وجوه، معانى گوناگون لفظ و نظائر، واژگان هم شكلى است كه در آيات مختلف، معانى متفاوتى دارند. در نتيجه، تعريف ابن جوزى، سازگار با مثال هاى متقدمان و مناسب ترين تعريف مى باشد. با دقت در نمونه هاى وجوه و نظائر كتب متقدمان، روشن مى شود كه نظائر علاوه بر شباهت الفاظ با يكديگر، بر شباهت معانى آنها نيز دلالت دارد كه البته اين قيد در هيچ يك از تعاريف ذكر نشده است.

كليدواژه ها: وجوه و نظائر، الفاظ متواطئه، تعريف اصطلاحى.