بررسی تحول معنای واژة«تقوا» با تأکید بر سیر نزول قرآن

سال بيست و هشتم ـ  شماره دهم، پياپي 265 (ويژة علوم قرآني)

فرهاد رحمان پور/ دانشجوی دکتري علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)    f.rahmanpour@gmail.com
مهدی مطیع/ دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان    m.motia@ltr.ui.ac.ir
دريافت: 21/1/98                    پذيرش: 16/6/98
چکيده
کتب لغت، واژة «تقوا» و مشتقات آن را براساس معنای رایج پیش از اسلام، به معنای «حفظ» دانسته و در فهم آن از معنای «خوف» بهره جسته‌اند. این واژه، پیش از اسلام بیشتر کاربردی عادی و غیردینی دارد. در پژوهش حاضر، از پسِ مطالعه توصیفی ـ تحلیلی ماده «تقوا» در کتب لغت و معنای رایج آن در عصر نزول و نیز مطالعه کمّی واژه، تغییر و توسعه معنایی آن بر مبنای ترتیب نزول سوره‌های قرآن، مورد بررسی قرار گرفته و روشن شده که کاربرد واژه در قرآن در دوران مدنی اسلام به شکل چشم‌گیری افزایش داشته است. همچنین مشخص گردید که واژه با نگهداشت معنای پیشین خود و همایندی با ایمان و عمل صالح در قرآن، به گونه‌ای توسعه یافته که کل «نظام بندگی و عبودیت پروردگار» بر پایه آن استوار شده، و خط سیر انسان مؤمن تا رسیدن به مقام قرب الهی را ترسیم کرده است.
كليدواژه‌ها: تقوا، حفظ و صیانت، ترتیب نزول، تحول معنا، توسعه معنا.