صفحه‌ها: 63-
تاریخ دریافت: 1397/11/28تاریخ پذیرش: 1398/12/11
چکیده:
در تاریخ فلسفة اسلامی از زمان فارابی تا عصر حاضر، قوة خیال و عالم خیال از مباحث بسیار مهم بوده است؛ زیرا بسیاری از مباحث کشفی، علمی و فلسفی را تنها با محوریت خیال می توان تبیین و توجیه نمود. ولی در فلسفه های معاصر، نقش معرفتی خیال به عنوان واسطه ای میان احساس و عقل، مورد غفلت قرار گرفته است.
سؤال اساسی این نوشتار، آن است که واژة «خیال» از چه مفهومی برخوردار است؟ و همچنین آموزه های دینی چه جایگاه و نقشی برای خیال در معرفت شناسی قائل شده است؟ و نیز معرفت حاصل از راه خیال، تا چه اندازه دارای ارزش معرفت شناختی است؟ نتایج پژوهش حاضر که بر پایة مطالعات اسنادی و به روش توصیفی ـ تحلیلی است، نشان داد: خیال؛ حقیقتی است که آن به آن، جلوه گری می کند. صورتی است جزئی که شباهتی به واقع دارد؛ یعنی از شکل و مقدار برخوردار بوده، ولی ماده و مدت ندارد. از این جهت لغت شناسان از خیال با عناوینی همچون «شبیه به صورت» و «سایه گون» تعبیر کرده اند. خِیال به عنوان بخشی از شناخت باطنی انسان، در معرفت شناسی فلسفه، عرفان و اخلاق از جایگاه ممتازی برخوردار است که در صورت تهذیب و طهارت آن، نقشی عنصری در معرفت بشری و مشاهدات و ادراکات کشفی او ایفا می کند و همچنین در ایجاد رفتار عاقلانة انسان، سهم قابل توجهی خواهد داشت.
سال بیست و هشتم ـ شماره دوازدهم، پیاپی 267 (ویژة کلام)
علی ملکوتی نیا / دکتری علوم و معارف نهج البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث alim2200@gmail.com دریافت: 12/5/98 پذیرش: 25/10/98 چکیده
در تاریخ فلسفة اسلامی از زمان فارابی تا عصر حاضر، قوة خیال و عالم خیال از مباحث بسیار مهم بوده است؛ زیرا بسیاری از مباحث کشفی، علمی و فلسفی را تنها با محوریت خیال می توان تبیین و توجیه نمود. ولی در فلسفه های معاصر، نقش معرفتی خیال به عنوان واسطه ای میان احساس و عقل، مورد غفلت قرار گرفته است.
سؤال اساسی این نوشتار، آن است که واژة «خیال» از چه مفهومی برخوردار است؟ و همچنین آموزه های دینی چه جایگاه و نقشی برای خیال در معرفت شناسی قائل شده است؟ و نیز معرفت حاصل از راه خیال، تا چه اندازه دارای ارزش معرفت شناختی است؟ نتایج پژوهش حاضر که بر پایة مطالعات اسنادی و به روش توصیفی ـ تحلیلی است، نشان داد: خیال؛ حقیقتی است که آن به آن، جلوه گری می کند. صورتی است جزئی که شباهتی به واقع دارد؛ یعنی از شکل و مقدار برخوردار بوده، ولی ماده و مدت ندارد. از این جهت لغت شناسان از خیال با عناوینی همچون «شبیه به صورت» و «سایه گون» تعبیر کرده اند. خِیال به عنوان بخشی از شناخت باطنی انسان، در معرفت شناسی فلسفه، عرفان و اخلاق از جایگاه ممتازی برخوردار است که در صورت تهذیب و طهارت آن، نقشی عنصری در معرفت بشری و مشاهدات و ادراکات کشفی او ایفا می کند و همچنین در ایجاد رفتار عاقلانة انسان، سهم قابل توجهی خواهد داشت. کلیدواژه ها: معرفت شناسی دینی، مفهوم خیال، قوة خیال، عالَم خیال، ادراک خیالی، معرفت ظنی، شناخت باطنی، حواس باطنی.
