معرفت

* فاطمه مرتجی/ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی    Mortaji.fa@gmail.com
مهدی نجفی افرا / استاد گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی     Mah.Najafiafra@iauctb.ac.ir
دریافت: 07/11/98                    پذیرش: 05/03/99
چکیده
خیال در معرفت شناسی صدرالمتألهین، گاه تمایل به ابن عربی و نقش عظیم و مافوق عقلی آن داشته و گاهی هم گرایش به سوی مشاء و منزلت مادون عقلی آن دارد. گرچه جایگاه ویژه در نظام فلسفی صدرالمتألهین، متعلق به عقل است، اما آنجا که عقل در درک مسائلی عاجز مانده، روی به سوی خیال کرده و خیال انسانی مجرد و قائم به نفس انسانی را با طی حرکت جوهری، حلاّل بسیاری از مسائل، از جمله درک صفات ثبوتی وتشبیهی الهی، تعالیم وحیانی نبی و حل مسئلة معاد جسمانی می داند. هدف از این پژوهش تبیین چالش این حکیم متأله در مواجهه با رویکرد عرفان و فلسفه با خیال است که با اتکا به روش توصیفی ـ تحلیلی ارائه شده است. صدرالمتالهین خیال را دارای مراتب می داند و با توجه به مراتب تشکیکی خیال، خیال منتسب به حس را منشأ تصویر و تمثیل و خیال منتسب به عالم ملکوت را، مدخل الهام و وحی می داند. تعهد او به عقل فلسفی موجب شده تا از بعد فراعقلی خیال تنها در جایی که عقل از درک آن عاجز است، بهره جوید.
کلیدواژه ها: خیال منفصل، خیال متصل، صدرالمتألهین، جهان شناسی، معرفت شناسی.