استراتژي وحدت جهان اسلام
استراتژي وحدت جهان اسلام
در انديشه امام خميني (قدس سره)
محمّد فولادي 1
چكيده
وحدت و اتحاد سياسي مسلمانان از جمله دغدغههاي مصلحان بزرگ تاريخ و از جمله، حضرت امام خميني قدسسره بوده است. به راستي اتحاد سياسي مسلمانان چگونه محقق ميشود؟ معنا و مفهوم آن چيست؟ وحدت، رويكردي تاكتيكي است و يا استراتژيكي؟ آثار، نتايج و پيامدهاي اتحاد سياسي جهان اسلام چيست؟ چگونه و با چه شگردهايي ميتوان به اين مهم دست يافت؟ در جهان امروز چه موانعي را ميتوان براي وحدت در نظر داشت؟ و متقابلاً راههاي تقويت وحدت كدامند؟
به نظر ميرسد، امام خميني قدسسره طرح راهبردي تحقق «وحدت سياسي جهان اسلام»، را در قالب يك نظريه سياسي و تلقّي «وحدت» به عنوان امري راهبردي و استراتژيك، طي يك فرايند چهار مرحلهاي به تصوير ميكشد كه شامل ايجاد بستر و شرايط مناسب براي تحقق وحدت، فعال شدن نخبگان سياسي و مذهبي به عنوان مجريان وحدت، به كارگيري ابزارهاي لازم براي حركت در مسير اتحاد سياسي مسلمانان، و در نهايت، تشكيل «دولت بزرگ اسلامي» ميشود.
كليدواژه ها: وحدت، مسلمانان، امام خميني، استراتژي وحدت، وحدت راهبردي.
مقدّمه
سال 1384 از سوي رهبر فرزانه انقلاب به نام سال «همبستگي ملّي و مشاركت عمومي»، و سال 1386 نيز به نام «اتحاد ملّي و انسجام اسلامي» نامگذاري گرديد. كالبدشكافي اينگونه شعارهاي ملّي و نيز نداي وحدت جهان اسلام، و بيان شاخصها، محورها، ملاكها، آثار و پيامدهاي آن، منظومه فكري هدفمندي را، كه از سوي رهبر كبير و بنيانگذار جمهوري اسلامي و نير خلف صالح ايشان بر آن تأكيد شده و ميشود، آشكار خواهد نمود. دو مقوله «همبستگي، اتحاد ملّي» و نيز «وحدت جهان اسلام»، از جمله مفاهيم كليدي و برجسته در مطالعات اجتماعي و جامعهشناختي است. علاوه بر اين، اين دست مقولات كاربرد اساسي در مباحث مربوط به توسعه سياسي و اقتصادي هر كشوري ايفا ميكند.
از بُعد سياسي همبستگي، اتحاد، وحدت ملّي و فراملّي جهان اسلام، نقش بسزايي در تثبيت هر نظام سياسي، و وحدت جهان اسلام دارد. به تعبير رهبر فرزانه انقلاب، «همبستگي و اتحاد ملّت، اعتصام به ايمان الهي مهمترين سلاحهاي ملت ايران براي خنثيسازي توطئهها و تمهيدات دشمن هستند.» 2
از اينرو، ميتوان گفت: به هر ميزان وحدت و انسجام اجتماعي، سياسي، وحدت و همبستگي ملّي دروني و نيز اتحاد جهان اسلام در برابر دشمنان بيشتر باشد، جهان اسلام با داشتن آرمان و اهداف مشترك، در مسيري واحد به سوي اهداف موردنظر حركت خواهند كرد. ملّتي كه داراي همبستگي ملّي است و از وحدت، يكدلي و يكرنگي بهره ميبرد، به راحتي به اهداف متعالي نظام سياسي خويش دست خواهد يازيد.
روشن است ملتي واحد، منسجم و يكپارچه، كه با همبستگي ملّي و وحدت و اتحاد خويش، در تحقق اهداف و آرمانهاي ملّي خويش در تلاشند، توطئهها و تبليغات رواني دشمنان و معاندان حاكميت ملّي و نظام سياسي خويش را در ناكارامد جلوه دادن نظام سياسي خويش ناكام خواهند گذارد.
هدف اصلي اين مقال، بررسي پاسخ اين سؤال است كه وحدت جهان اسلام، چه جايگاهي در چارچوب انديشه سياسي امام خميني قدسسره دارد. با مطالعه انديشه امام قدسسره، راهكار عملي وحدت سياسي جهان اسلام را به بحث خواهيم گذاشت. در اين زمينه، امام با استراتژيك و راهبردي تلقّي كردن وحدت، راهبردهاي عملي تحقق عيني وحدت را در دو مرحله «راهبرد فرهنگي و عقيده» و «راهبرد سياسي، عملي» طرح ميكند. هر يك از اين دو قسمت داراي زيرمجموعههاي متعددي است كه شيوههاي عملي دو حركت نامبرده را مشخص ميسازند. اميد است با بررسي اين دو محور، بتوان راهكار مورد نظر امام را تا حدودي ترسيم نمود.
ضرورت و اهميت بحث
همواره انديشه «وحدت جهان اسلام» از جمله دغدغههاي فكري و ديرينه رهبران و مصلحان ديني، به ويژه حضرت امام قدسسرهبود. اين موضوع، در طول دوران فعاليت اجتماعي سياسي امام، چه پيش از پيروزي انقلاب اسلامي و چه پس از آن، مورد تأكيد ايشان بوده و لحظهاي از آن غفلت نورزيدند. وفاداري صادقانه امام به «وحدت» نه تنها او را به برجستهترين شخصيت انقلابي جهان اسلام تبديل نمود، بلكه او توانست در ميان نحلهها و فرقههاي اسلامي مختلف نيز جايگاه بس رفيعيكسب نمايد. امام در طرح انديشه «وحدت»، هيچگاه دچار تزلزل، كليگويي و سطحينگري نگرديد، بلكه اين ايده را به عنوان يك استراتژي و به گونه بسيار عالمانه و دقيق با بررسي ابعاد گوناگون آن تبيين نمود.
يكي از ابعاد اساسي «وحدت»، كه قابل بحث و بررسي ميباشد، بعد راهبردي و راهكاري آن است؛ به اين معنا كه چگونه ميتوان در جهان بحرانزده و پر تشتت و تنش اسلام، كه تقريبا زمينهاي براي همياري بالفعل در آن وجود ندارد، به اين پديده آرماني دست يافت؟ بررسي پاسخ اين سؤال در چارچوب انديشه سياسي امام خميني قدسسره، هدف اصلي اين مقاله را تشكيل ميدهد. با مطالعه در انديشه امام، راهكار عملي وحدت در سطح جهان اسلام را به بحث خواهيم گذاشت.
علاوه بر اين، با نگاهي گذرا به تاريخ اسلام، سيره نبوي و تحليل رويدادها و حوادث ويژه تاريخ اسلام و بازشناسي موضعگيريهاي پيامبر اكرم صلياللهعليهوآلهدر برابر حوادث