سخن آغازین
Article data in English (انگلیسی)
سخن آغازین
نگاه تاریخى و نقش آن در نوآورى و شکوفایى
سال جارى به ابتکار مقام معظّم رهبرى سال نوآورى و شکوفایى نامیده شد. این نامگذارى در حقیقت برگرفته از متن تعالیم دین اسلام است که انسان آرمانى در آن، انسانى پویا، متحرک، پرنشاط و داراى اندیشه جوّال و فعال است. در این مکتب، اگر دو روز یک انسان یکسان بگذرد و حرکتى نو در آن دیده نشود، انسان مغبون معرفى شده است. تمامى پیشرفتهاى علمى مادى و معنوى مرهون حرکتهاى نوآورانه است.
قرآن کریم هیچگاه پیشرفتهاى تمدنىِ حاصل ابتکار و نبوغ انسانها را مورد مذمّت قرار نداده است، حتى آنگاه که از پیشرفتهاى مادى انسانهاى گرفتار شده به عذاب و غضب الهى سخن به میان مىآورد، خوىهاى جاهلانه را مذمّت مىکند و نه آن پیشرفتها را. در توصیف شهر قوم عاد آن را «ذَاتِ الْعِمَادِ الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُهَا فِی الْبِلَادِ» (غاشیه: 7و8) و در توصیف ثمود آنان را به عنوان (جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ»(فجر: 9) معرفى مىکند، و نوعى شگفتى از همتهاى این اقوام در این پیشرفتهاى مادى در سیاق این آیات به چشم مىخورد؛ اما اکثار آنان در فساد را موجب ابتلا به عذاب الهى برمىشمارد.
پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله نیز از پیشنهادهاى نوآورانه اصحاب استقبال و آنان را تشویق مىکرد. پیشنهاد مسلمانان براى حفر خندق در جریان جنگ احزاب به گونهاى نوآورى در جنگهاى جزیرهالعرب بود و پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله از آن استقبال و آن را عملى کرد. نوآورى در عرصه فعالیتهاى فرهنگى نیز مورد اهتمام و تشویق حضرات معصومین علیهمالسلام بود؛ بدین لحاظ، هشامبن حکم، پس از مناظرهاش با عمروبن عبید و شیوه جالبى که در تبیین جایگاه امام در نظام هستى به کار برد، مورد تحسین و تشویق امام صادق علیهالسلام قرار گرفت.
نمونههاى یاد شده حاکى از آن است که همواره باید به سوى کشف عرصههاى نو و ناکاویده حرکت کرد و راههاى مؤثرتر و نزدیکتر براى نیل به مقاصد مادى و معنوى را پویید. از اینرو، تأکید بر نوآورى و شکوفایى، تأکیدى بسیار بجا و قابل عنایت است که نقش فراوانى در تسریع پیشرفتها در عرصههاى گوناگون مادى و معنوى دارد.
نکته قابل توجه آنکه، براى نیل به نوآورى و شکوفایى نمىتوان همواره تکیه بر تجربیات و تلاشهاى فردى داشت. انسان هر قدر هم توانمند باشد، در عین حال از مقدورات محدودى بهرهمند خواهد بود؛ بدین ترتیب، بهرهگیرى از تجربیات و معلومات و مقدورات دیگران نیز مىتواند عرصههاى نو را براى انسان کشف کند.
تاریخ را به عنوان چراغ راه آینده معرفى کردهاند. امیرالمؤمنین علیهالسلام در توصیه خود به امام حسن مجتبى علیهالسلام، بهرهمندى از سرنوشت گذشتگان را معادل اندوختن تجربه حاصل از زیستن با آنان معرفى مىنماید. این بدان دلیل است که آسیبها و نقاط ضعف یا نقاط قوت گذشتگان از خلال تأمّل و دقت و تیزنگرى در سرگذشت و فراز و نشیب حیات آنان به دست مىآید و چه بسا از این مسیر، راههاى نارفته و ناگشوده براى فرد منکشف شود.
با توجه به آنچه گذشت، یکى از بهترین توصیههایى که براى عملى شدن جریان نوآورى و شکوفایى مىتوان داشت این است که همواره در عرصه فعالیتهاى فردى و جمعى، مادى و معنوى باید آنچه پیش از این بر بشریت رفته توجه جدى و دقیق و عمیق داشت.
دبیر گروه تاریخ
