معرفت

سخن آغازین

سالی که در انتهای آن قرار داریم سال «نوآوری و شکوفایی» است. در این عرصه مقالات و کتاب‏هایی نگارش گردید و همایش‏های متعددی نیز برگزار شد. حاصل سخن این است که آیا این اندیشه و فکر یعنی ضرورت شکوفایی و نوآوری، فصل و اهمیتش تمام شده یا اینکه می‏بایستی در تمام سال‏ها و دوره‏ها و در تمام عرصه‏های زندگی، ادامه داشته باشد. پاسخ این است که این فکر و ایده مقطعی نیست و می‏باید فراگیر بوده و تمام گستره‏های زندگی را پوشش دهد.

در دنیای پیچیده کنونی، که شاهد رقابت‏های بسیار فشرده جوامع گوناگون برای دست‏یابی به جدیدترین فناوری، منابع قدرت و کارآمدترین روش‏ها هستیم، افراد خلّاق، تیزهوش، تربیت‏شده و صاحب اندیشه نو، به مثابه گران‏بهاترین سرمایه‏ها، از جایگاه بسیار والا و ارزشمندی برخوردارند. امروز جامعه اسلامی و دینی ما به دلیل تأثیرگذاری قابل توجه در عرصه‏های گوناگون جهانی، بیش از هر زمان دیگری به افراد هوشمند، خلّاق و بالنده نیاز دارد. به همین دلیل، در شرایط کنونی مسئله خلّاقیت، تربیت و پرورش استعدادهای درخشان و توانا از مهم‏ترین مسائل در قلمرو روان‏شناسی است.

از آنجایی که بخش قابل توجهی از رفتارهای فردی و خانوادگی تحت تأثیر ارزش‏ها، هنجارها، تعاملات صحیح خانواده و شیوه تربیتی آنان قرار دارد، نقش خانواده، به ویژه والدین و نقش‏های آموزشی و تربیتی آنان، از اهمیتی مضاعف برخوردار است. خانواده، به ویژه همسران بایستی تمام تلاش خود را به عنوان اولین مربی و آموزگار، در راستای فراهم آوردن بسترهای لازم برای پرورش فکر خلّاق و نواندیش به کار بندند. جامعه و خانواده‏ای که اندیشه نو و سالم و پویا را پذیرفته و حمایت می‏کند، خود بهترین مروج اندیشه‏های خلّاق است؛ زیرا خلّاقیت و نوآوری اصالتا ماهیتی ذهنی دارد و بر فکر، ایده و نظر استوار است. به همین دلیل، گرایش به اندیشه‏ورزی و نوآوری، نمادی از اهمیت و رغبتی است که جامعه و خانواده به اصل تفکر به طور عام و به تفکر خلّاق و نو به طور خاص نشان می‏دهد.

هر جامعه زنده به حرکتی پیش‏رونده نیاز دارد تا بتواند خود را با مقتضیات روز و نیازهای جامعه و آرمان‏های بلند خود، هماهنگ و سازمان‏دهی کند. جامعه و خانواده‏ای پیشرو خواهد بود که زمینه‏های بسط فرایند ایجاد و کاربردی کردن و فرهنگی نمودن نوآوری و خلّاقیت را فراهم آورد و با آغوش باز از آن استقبال نماید. در صورتی که باور و پیشرفت و ترقی همه‏جانبه (مادی و معنوی) در جامعه و زیرمجموعه‏های آن عمومیت پیدا کند و پذیرفته شود، می‏توان از وضعیت موجود فراتر رفت و به دستاوردهای مهم‏تر در زندگی، کار، تحصیل، شغل و عرصه‏های اجتماعی، ترقی معنوی و تربیت و نظایر آن نایل شد. از این‏رو، شایسته است که رهنمودهای راهگشای مقام معظّم رهبری (مدظله العالی) را در عرصه‏های نوآوری و شکوفایی نصب‏العین قرار داده، برای تحقق منویات آن رهبر فرزانه بکوشیم.

در مقالات این شماره تلاش شده است تا به مباحثی که به گونه‏ای با زیرساخت‏های نوآوری و خلّاقیت و اندیشه‏ورزی می‏تواند مرتبط باشد پرداخته شود. در این زمینه با بهره‏برداری از آموزه‏های اسلامی، مباحث خانواده، عقل و خردورزی، آثار معنویت، آسیب‏های تربیتی کودکان و مشکلات خانواده، مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

دبیر گروه روان‏شناسی