Ma`rifat

حرکت جوهری ازجمله ابداعات مهم و تأثیرگذار صدرالمتألهین است که دارای ثمرات فراوانی در مسائل فلسفی و کلامی و از جمله مسئله معاد است. استدلال ها و تبیین های مختلفی در مورد اثبات اصل معاد، اثبات معاد جسمانی، کیفیت بدن برزخی و اخروی و نیز ابطال تناسخ از سوی متکلمان ارائه شده است. استدلال های متکلمان بیشتر براساس مشهورات بوده و بر ادلۀ نقلی استوار است؛ لذا نمی تواند پاسخگوی برخی شبهات باشد. برخی از این استدلال ها نیز با اشکالاتی روبه روست و از اتقان کافی برخوردار نیست. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد است تا ضمن اشاره به این دسته از تبیین ها، راه کارهای صدرالمتألهین را براساس حرکت جوهری مورد واکاوی قرار دهد و نشان دهد که تبیین های عقلی صدرالمتألهین که مبتنی بر مبانی حکمت متعالیه است، اشکالات موجود در نظریات متکلمان را ندارد.