Marifat, Volume 31, Issue 5, No 296, Year 2025 , Pages 71-82
Explaining the Doctrine of Meliorism (Intermediate Position) in Narrations
Article Type:
Promotional
Writers:
Mohammad hosein Faryab
/ Assistant Professor Speculative Islamic Theology (kalam) Department, the IKI / faryab@iki.ac.ir
/ Assistant Professor Speculative Islamic Theology (kalam) Department, the IKI / faryab@iki.ac.irAbstract:
Abstract
In the course of the history of Islamic theology, three positions of predestination, indeterminism and meliorism have been formed about the relationship of human choice or divine will. Referring to narrations, we find out that Ahl al-Bayt have placed meliorism against the two ideas of predestination and indeterminism. The purpose of this research is to understand the mentioned teaching from the narrations. Using the library method, forming the hadith family regarding the viewpoint of meliorism, and analyzing these narrations, the present article states that the infallible Imams have presented the doctrine of meliorism in three levels of allegorical explanation, minimal explanation and longitudinal agency explanation according to the intellectual capacity of the audience. The highest level of explanation, i.e. longitudinal agency, is inferred from the narrations about capability, which are justified in the system of the doctrine of meliorism. Longitudinal agency explanation, which means the constant reception of capability and will power from the Almighty God, is the highest explanation level of this teaching in narrations.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :تبیین آموزه‌ی امر بین‌الامرین در روایات
Abstract:
در سیر تاریخ کلام اسلامی، سه موضع جبر، تفویض و امر بین الامرین در قبال رابطه‌ی اختیار انسانی یا اراده‌ی الهی شکل گرفته است. با مراجعه به متون روایی درمی یابیم که اهل بیت(ع) امر بین الامرین را در برابر دو اندیشه جبر و تفویض، قرار داده اند و هدف از این پژوهش، فهم آموزه‌ی مذکور از روایات است. نوشتار حاضر با روش کتابخانه ای و تشکیل خانواده‌ی حدیثی پیرامون دیدگاه امر بین الامرین و تحلیل این روایات، بیان می کند که ائمه اطهار(ع) آموزه امر بین الامرین را در سه سطح تبیین تمثیلی، تبیین حداقلی و تبیین فاعلیت طولی با توجه به ظرفیت فکری مخاطبان، ارائه کرده اند. بالاترین سطح تبیین یعنی فاعلیت طولی، از روایات باب استطاعت که خود در نظام آموزه امر بین الامرین توجیه پذیرند، استنباط می شود. تبیین فاعلیت طولی یعنی دریافت آن به آن استطاعت و اراده‌ی انسان از جانب خداوند متعال، بالاترین سطح تبیینی این آموزه در روایات به شمار می آید.
References:
- ابن‌اثیر، مبارک‌‌بن محمد، 1367، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، قم، اسماعیلیان.
- ابن‌حزم، علي‌بن احمد، 1428ق، الفصل في الملل و الاهواء والنحل، به کوشش احمد شمس‌الدين، بيروت، دارالکتب العلميه.
- ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن على، 1404ق، تحف العقول، تصحيح علي‌اكبر غفاري، چ دوم، قم، جامعة مدرسين.
- ابن‌فارس، احمدبن، 1404ق، ترتیب مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، قم، دارالكتب الاسلاميه.
- اشعري، ابوالحسن، 1980م، مقالات الاسلاميين و اختلاف المصلين، به کوشش هلموت ريتر، بيروت، دارالكتب الاسلاميه.
- جوادي آملي، عبدالله، 1387، توحيد در قرآن، چ چهارم، قم، اسراء.
- جوهرى، اسماعيل‌بن حماد، 1376ق، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دار العلم للملايين.
- راغب اصفهانى، حسين‌بن محمد، 1412ق، مفردات الفاظ القرآن، تحقيق صفوان عدنان داودى، لبنان، دار العلم.
- سبحاني، جعفر، ۱۳۸۷، جبر و اختيار، چ دوم، قم، مؤسسة امام صادق.
- سيدمرتضي، علي‌بن حسين، 1413ق، الفصول المختاره من العيون و المحاسن، قم، کنگره هزاره شيخ مفيد.
- شمس، سيدحسين، 1385، الامر بين الامرين، قم، بوستان کتاب
- شهرستانی، عبدالکریم، 1400ق، الملل و النحل، بیروت، دارالمعرفه.
- صاحب‌بن عباد، اسماعيل‌بن، 1414ق، المحيط في اللغة، تحقيق محمدحسن آل‌ياسين، بیروت، عام الکتاب.
- صدرالمتألهين، 1383، شرح اصول الكافي، تحقيق محمد خواجوى، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگى.
- صدوق، محمدبن علي، 1398ق، التوحید، تحقیق سیدهاشم حسینی تهرانی، قم، جامعة مدرسین.
- طالقاني، سيدحسن، 1398، آموزه امر بين‌الامرين در انديشه اماميه نخستين، قم، دارالحديث.
- طباطبائى، سيدمحمدحسين، 1374، تفسير الميزان، ترجمة سيدمحمدباقر موسوي همداني، چ پنجم، قم، جامعة مدرسين.
- طبرسى، احمدبن على، 1403ق، الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقيق محمدباقر خرسان، مشهد، مرتضى.
- فارياب، محمدحسين، ۱۳۹۷، «تأملي در مسئله جبر و اختيار در تاريخ کلام اماميه»، آينه معرفت، ش ۴، ص 24ـ46.
- فخررازى، محمدبن عمر، 1420ق، التفسير الكبير، چ سوم، بيروت، دار احياء التراث العربي.
- فراهيدى، خليل‌بن احمد، 1409ق، كتاب العين، قم، هجرت.
- قدردان قراملکي، محمدحسن، 1387، نگاه سوم به جبر و اختيار، چ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
- كلينى، محمدبن يعقوب، 1407ق، الكافي، تصحيح علي‌اكبر غفاري و محمد آخوندى، چ چهارم، تهران، دار الكتب الاسلاميه.
- مازندرانى، محمدصالح، 1382ق، شرح الكافي ـ الأصول و الروضه، تحقيق ابوالحسن شعرانى، تهران، المكتبة الاسلاميه.
- مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحار الانوار، چ دوم، بيروت، دار احياء التراث العربي.
- ـــــ ، 1404ق، مرآة العقول، تحقيق سيدهاشم رسولي محلاتي، چ دوم، تهران، دار الكتب الاسلاميه.
- مرتضوی‌نیا، محمدباقر، ۱۳۹۶، امر بین الأمرین از منظر عقل و نقل، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
- مصباح يزدي، محمدتقي، 1387، آموزش عقايد، چ سي و پنجم، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
- ـــــ ، 1390، آموزش فلسفه، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- مطهری، مرتضی، 1369، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
- مفيد، محمدبن محمدبن نعمان، 1413ق، تصحيح الاعتقاد، قم، کنگرۀ شيخ مفيد.
- مقيمي اردکاني، حميدرضا، 1395، «بررسي تأثير رعايت سطح فهم مخاطبان از ناحيه خدا و اولياء دين در واقع‌نمايي متون ديني»، معرفت کلامي، ش 2، ص 71ـ94.
- mesbahyazdi.ir
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
vahidi, Mohammad, Faryab, Mohammad hosein.(2025) Explaining the Doctrine of Meliorism (Intermediate Position) in Narrations. Marifat, 31(5), 71-82
Mohammad vahidi; Mohammad hosein Faryab."Explaining the Doctrine of Meliorism (Intermediate Position) in Narrations". Marifat, 31, 5, 2025, 71-82
vahidi, M, Faryab, M.(2025) 'Explaining the Doctrine of Meliorism (Intermediate Position) in Narrations', Marifat, 31(5), pp. 71-82
