Marifat, Volume 34, Issue 4, No 323, Year 2025 , Pages 61-71

    The Nature of Iblis: A Philosophical-Exegetical Approach

    Article Type: 
    Review Article
    Writers:
    ✍️ Esmaeeil soltani / Assistant Professor, Department of Qur'anic Exegesis and Sciences, Imam Khomeini Educational and Research Institute / soltani.b@iki.ac.ir
    dor 20.1001.1.10236015.1404.34.4.6.0
    doi 10.22034/marifat.2025.5001473
    Abstract: 
    Iblis is one of the imperceptible phenomena of the created world, whose nature cannot be comprehended through ordinary means. Utilizing the analytical and descriptive method based on Qur'anic verses, this article elucidates the nature of Iblis from the perspective of the Qur'an and philosophical sources. It concludes that there are three general possibilities regarding his nature: some consider him to be one of the faculties of the soul; a second group emphasizes that he is an angel; and the third view holds that Iblis is a Jinn. Through a comprehensive analysis of the verses and various viewpoints, the author demonstrates an inclination towards the position that Iblis is a Jinn, citing reasons such as the difference in the creation of angels and Jinn, the explicit statements of the Qur'anic verses, and the distinction in their behavior. In another section, the article examines whether Iblis is material or immaterial. It concludes that most Islamic philosophers and theologians consider Iblis and the Jinn to be material beings with an immaterial spirit, possessing a subtle and transparent body capable of changing form and condensing to become visible. Based on Qur'anic verses, Jinn and Iblis were created from fire and possess material characteristics such as progeny, death, and the ability to sin, all of which indicate their material nature. These beings, due to their possession of a subtle body (like condensed air), can interact within the material world but are normally invisible.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :ماهیت ابلیس با رویکرد تفسیری فلسفی
    Abstract: 
    یکی از پدیده‌های نامحسوس جهان آفرینش، ابلیس است که شناخت وی از راه‌های عادی میسر نیست. این مقاله با استفاده از روش تحلیل و توصیف آیات به تبیین ماهیت ابلیس از دیدگاه قرآن و منابع فلسفی پرداخته و به این نتیجه رسیده است که سه احتمال کلی درباره ماهیت وی وجود دارد. برخی وی را یکی از قوای نفس دانسته‌اند. گروه دوم بر فرشته بودن وی تأکید دارند و دیدگاه سوم جن بودن ابلیس است. نویسنده با تحلیل جامع آیات و دیدگاه‌های مختلف، به جن بودن ابلیس گرایش نشان داده و به دلایلی همچون تفاوت فرشتگان و جن در خلقت، تصریح آیات قرآنی و تمایز رفتار آنها استناد می‌کند. در بخش دیگری از مقاله، مادی یا مجرد بودن ابلیس مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه‌گیری شده است که بیشتر فلاسفه و متکلمان اسلامی، ابلیس و جن را موجوداتی مادی با روح مجرد می‌دانند که دارای جسمی لطیف و شفاف هستند و قابلیت تغییر شکل و تراکم برای دیده شدن را دارند. بر اساس آیات قرآن جن و ابلیس از آتش آفریده شده‌اند و ویژگی‌های مادی مانند ذریه، مرگ و توانایی گناه کردن دارند که نشان‌دهندۀ مادی بودن آنهاست. این موجودات به دلیل برخورداری از جسم لطیف (مانند هوای متراکم‌شده) می‌توانند در عالم مادی تصرف کنند، ولی در حالت عادی نامرئی هستند.
    References: 
    • قرآن کریم.
    • نهج البلاغه‌ (1414ق). تصحیح صبحی صالح. قم: هجرت.
    • آلوسى، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). کتاب الحدود. قم: بیدار.
    • ابن‌فارس، احمد بن زکریا (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    • اخوان الصفا (1412ق). الرسائل. بیروت: الدار الاسلامیه.
    • ازهری، محمد بن احمد (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • بروجردى، حسین بن رضا (1416ق). تفسیر الصراط المستقیم. قم: انصاریان.
    • بلاسی، محمد سیدعلی (2001م). المعرب فی القرآن الکریم. لیبی: جمعیة الدعوة الاسلامیة العالمیه.
    • تفتازانی، سعدالدین (1412ق). شرح المقاصد. قم: شریف الرضی.
    • جفری، آرتور (1386). واژه‌های دخیل در قرآن مجید. تهران: توس.
    • جمعی از نویسندگان (1376). دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی. زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دائرۀالمعارف.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416ق). مفردات الفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی. بیروت: دار الشامیه.
    • رشیدرضا، محمد (1414ق). تفسیر المنار. بیروت: دار المعرفه.
    • زمخشری، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف. بیروت: دار الکتاب العربی.
    • صالحی، مجید (1387). ماهیت ابلیس. خط اول. 7، 71-84.
    • صدرالمتألهین (1361). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
    • صدرالمتألهین (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    • صدوق، محمد بن علی (1996م). علل الشرائع. قم: مکتبۀ الداوری.
    • صنعتی نجار، محمدعلی (1400). بازتبیین ماهیت و خلقت ابلیس با رویکردی تفسیری عرفانی. ادیان و عرفان، 2 (54)، 367-386.
    • طاهریان دهکردی، بتول و امیدوار، جنان (1391). ماهیت ابلیس از نگاه قرآن. پژوهش دینی. 24، 147-161
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ دوم. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (1999م). الرسائل التوحیدیه. بیروت: موسسة النعمان.
    • طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصر خسرو.
    • طبرى آملى، محمد (1383ق). بشارة المصطفى لشیعة المرتضى. چ دوم. نجف: مکتبۀ الحیدریه.
    • طبری، محمد بن جریر (1420ق). جامع البیان فی تأویل القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق). التفسیر. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیه.
    • فخر رازى، محمد بن عمر (1420ق). مفاتیح الغیب. چ سوم. ‏بیروت‏: دار احیاء التراث العربى.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). کتاب العین. چ دوم. قم: هجرت.
    • فیض کاشانی، ملامحسن (1383). انوار الحکمة. قم: بیدار.
    • فیاض لاهیجی، عبدالرزاق (1383). گوهر مراد. تهران: سایه.
    • فیومی، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر. چ دوم. قم: هجرت.
    • قرطبى، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
    • ماتریدى، محمد بن محمد (1426ق). تأویلات أهل السنة. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • مجلسى، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • مصباح یزدی، محمدتقی (1391). جهان‌شناسی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • مقاتل بن سلیمان، (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، 5جلد، دار إحیاء التراث العربی - لبنان - بیروت، چاپ: 1.
    • موسوی خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، سید‌روح‌الله (1378). آداب الصلاة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    • میرداماد، میرمحمدباقر (1374). القبسات. تحقیق مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران.
    • نسفى، عبدالله بن احمد (1416ق). تفسیر النسفى مدارک التنزیل و حقایق التأویل. بیروت: دار النفائس.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    soltani, Esmaeeil.(2025) The Nature of Iblis: A Philosophical-Exegetical Approach. Marifat, 34(4), 61-71 https://doi.org/10.22034/marifat.2025.5001473

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Esmaeeil soltani."The Nature of Iblis: A Philosophical-Exegetical Approach". Marifat, 34, 4, 2025, 61-71

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    soltani, E.(2025) 'The Nature of Iblis: A Philosophical-Exegetical Approach', Marifat, 34(4), pp. 61-71

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    soltani, E. The Nature of Iblis: A Philosophical-Exegetical Approach. Marifat, 2025; 34(4): 61-71