حقيقت خوف و رجا از منظر آيت‌الله مصباح يزدي و آثار تربيتي آن دو

سال سي‌ و يكم، شماره چهارم، پياپي 295، تير 1401، ص 57ـ66

نوع مقاله: ترويجي
سيدمهدي حسيني/ استاديار گروه معارف اسلامي دانشگاه فرهنگيان    sm.hoseini@cfu.ac.ir
دريافت: 16/11/1400                    پذيرش: 06/04/1401

چکيده
دو عنوان «خوف و رجا» از معروف‌ترين عناوين در معارف اسلامي هستند که در فارسي به «ترس و اميد» ترجمه شده است. خوف و رجا در رفتار انسان تأثير اساسي دارند و اغلب رفتارهاي انسان بر پايه خوف و رجا شکل مي‌گيرند. مسئلۀ پژوهش، چيستي خوف و رجا و آثار تربيتي آن دو است. تبيين و تفهيم حقيقت خوف و رجا و بيان آثار تربيتي آن، به مربيان تربيت ديني کمک مي‌کند در تربيت متربيان خود از سازوكار رفتاري خوف و رجا در انسان استفاده کنند. حقيقت خوف و رجا  با روش توصیفی ـ تحلیلی در آثار آيت‌الله مصباح يزدي مورد بررسي قرار گرفت. از ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي همه رفتارهاي انسان براساس سه انگيزۀ اصلي: حب بقا و حب کمال و حب لذت شکل مي‌گيرند. انسان پيوسته دنبال بقا و کمال و لذت است و با موانع اين سه نيز همواره مبارزه مي‌کند. انسان دوست دارد منافع را به‌دست آورد و خود را از ضرر نگهدارد و براين‌‌اساس خوف و رجا در انسان شکل مي‌گيرند. خوف آثاري مثل تقواي الهي، ترک جاه‌طلبي، ايمنی در مقابل وسوسه‌های شيطان و هواي نفس دارد و رجا نيز آثاري مثل تلاش و اشتياق عمل صالح و توبه و بازگشت به‌سوي خدا دارد.

کليدواژه‌ها: آيت‌الله مصباح يزدي، خوف، رجا، ترس، اميد، تربيت، انسان.