بررسى تطبيقى نظريات «عدالت» شهيد صدر و جان رالز

ماهنامه علمى ـ ترويجى در زمينه علوم انسانى بهمن 1394

محمدآصف تقوى / دانشجوى دكترى اقتصاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس سره                      taqawi@gmail.com

على جابرى / استاديار گروه اقتصاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس سره                  jaberi@qabas.net

دريافت: 27/10/93               پذيرش: 12/9/94

چكيده

«عدالت» مفهومى است كه بشر همواره به دنبال آن بوده و نظريه پردازان آرمان شهر، جامعه ايده آل خود را بر پايه آن بنا كرده اند. قرآن عدالت را هدف بعثت انبيا مى داند. يكى از مهم ترين ابعاد عدالت، «عدالت توزيعى» يا «عدالت اقتصادى» است. يكى از اين انديشمندان جان رالز، با طرح نظريه «عدالت به مثابه انصاف» كوشيده است مفهوم «عدالت» را در بستر ليبراليسم تبيين كند كه مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. اسلام نيز به «عدالت توزيعى» توجه ويژه نشان داده و انديشمندان مسلمان از جمله، شهيد صدر، عدالت توزيعى را يكى از سه ركن مكتب اقتصادى اسلام مى داند و با طرح نظريه «توازن»، عدالت توزيعى را از ديدگاه اسلام، تبيين كرده است. اين پژوهش به روش تحليلى و تطبيقى اين دو نظريه را بررسى كرده و تبيين نموده است كه با وجود شباهت ظاهرى دو نظريه، در موضوعاتى همچون توجه به عدالت توزيعى و جايگاه فقرا، تمايزهاى مهمى ميان اين دو وجود دارد؛ مثل تمايز در منشأ عدالت، تمايز در مبانى، و تمايز در قلمرو. اين پژوهش بيان مى كند كه نظريه رالز با توجه به مبانى آن، قابل طرح و اجرا در جوامع مذهبى و غيرليبرال نيست.

كليدواژه ها: عدالت، انصاف، رالز، صدر، توازن.