Marifat, Volume 31, Issue 12, No 303, Year 2025 , Pages 33-42
Academic Engagement in Contemporary Psychology and its Corresponding Concepts in Islamic Sources
Article Type:
Promotional
Writers:
Abstract:
Abstract
Academic engagement, as a structure that is in a preventive position in academic failure, has attracted the attention of educational psychologists. Methodical studies about academic engagement show that this concept has a multidimensional value and includes behavioral, cognitive, emotional and agency dimensions. Using a qualitative-deaskreaserch and content analysis method this paper seeks to examine academic engagement in contemporary psychology and examine concepts corresponding to academic engagement in Islamic sources. In this regard, about sixty concepts related to academic engagement were found. The identified concepts were screened according to the established criteria and then validated by several experts in the field of religion and psychology. Corresponding to academic engagement, the research findings identified five concepts in Islamic sources, which are: seeking knowledge (talab al-'eilm), learning (ta'allum), scientific discussion (mudhakrat al-'eilmi), learning knowledge (mubadarat al-'eilm) and the concept of keenness on knowledge (al-hirs 'ala al-'eilm). Therefore, the results show that concepts corresponding to academic engagement in contemporary psychology can also be found in Islamic sources.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :درگیری تحصیلی در روان‌شناسی معاصر و مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی
Abstract:
مطالعة درگیری تحصیلی به عنوان سازه ای که در موقعیت پیش گیرانه در افت تحصیلی و شکست آموزشی قرار دارد، توجه روان شاسنان تربیتی را به خود جلب کرده است. مطالعات روشمند پیرامون درگیری تحصیلی نشان دهندۀ آن است که این مفهوم از حیثیتی چندبعدی برخوردار است و شامل ابعاد رفتاری، شناختی، عاطفی و عاملیت است. هدف مطالعه پیش رو، بررسی درگیری تحصیلی در روان شناسی معاصر و بررسی مفاهیم متناظر با درگیری تحصیلی در منابع اسلامی است. بدین منظور نویسندگان با رویکردی کیفی به روش تحلیل اَسنادی، به مطالعۀ منابع اسلامی پرداخته اند. حدود شصت مفهوم مرتبط با درگیری تحصیلی یافت شد. مفاهیم شناسایی شده مطابق ملاک های تعیین شده غربال گری و سپس توسط چند تن از کارشناسان حوزۀ دین و روان شناسی اعتبارسنجی شد. یافته های پژوهش نشان داد می توان از پنج مفهوم آمده در منابع اسلامی که عبارتند از: طلبُ العلم؛ تعلُّم؛ مذاکرة العلم؛ مبادرة العلم و مفهوم الحرص علی العلم به عنوان مفاهیم متناظر با درگیری تحصیلی. نتیجه آنکه در منابع اسلامی مفاهیم متناظر با درگیری تحصیلی در روان شناسی معاصر باشد، یافت میشود.
References:
- نهج‌البلاغه، 1390، ترجمۀ محمد دشتي، قم، اشكذر.
- ابن‌منظور، محمدبن مکرم، بي‌تا، لسان‌العرب، بيروت، دار الفکر.
- آزادي ده‌بيدي، فاطمه و محبوبه فولادچنگ، 1398، «مدل علّي درگيري تحصيلي: نقش حمايت تحصيلي و خودتنظيمي تحصيلي»، آموزش و ارزشيابي، سال دوازدهم، ش 47، ص 159ـ183.
- اعرافي، عليرضا و همکاران، 1383، آراي انديشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، تهران، سمت.
- ـــــ ، 1395، فقه تربيتي آداب مشترک تعليم و تعلم، تحقيق و نگارش احمد امامي‌راد، قم، مؤسسة اشراق و عرفان.
- افروز، حميدرضا و همكاران، 1398، «درگيري تحصيلي در دانش‌آموزان دبيرستاني ايراني: يک مطالعه کيفي»، روان‌شناسي، ش 92، ص 354ـ370.
- بخش آزادي، وهاب و اصغر سلطاني، 1400، «رابطۀ رشته‌هاي تحصيلي جستجوگرانه با نتايج يادگيري: بررسي اثرات ميانجي سطوح درگيري دانشجويان»، انديشه‌هاي نوين تربيتي، دوره هفدهم، ش 3، ص 125ـ151.
- بيابانگرد، اسماعيل، 1384، روان‌شناسي تربيتي (روان‌شناسي آموزش و يادگيري)، تهران، ويرايش.
- بيهقي، احمدبن حسين، بي‌تا، المدخل إلى السنن الكبرى، تحقيق محمد ضياء الرحمن اعظمي، کويت، دار الخلفاء للكتاب الإسلامي.
- پاشاشريفي، حسن و همكاران، 1392، «پيش‌بيني پيشرفت تحصيلي از روي خودکارآمدي، خودتنظيمي و خلاقيت دانشجويان دانشگاه آزاد رودهن در سال تحصيلي 90ـ91»، تحقيقات مديريت آموزشي، دوره چهارم، ش 4، ص 157ـ178.
- پوراسکندري، رامين و همكاران، 1393، «شخصي‌سازي آموزش و تأثیر آن بر عملکرد تحصيلي دانش‌آموزان برداشتي ديگر از سبک‌هاي يادگيري»، در: کنفرانس بين المللي علوم رفتاري و مطالعات اجتماعي، تهران.
- حجازي، الهه و همکاران، 1387، «باورهاي هوشي و پيشرفت تحصيلي رياضي: نقش اهداف پيشرفت، درگيري شناختي و تلاش (آزمون مدل دوئک)»، روان‌شناسي و علوم تربيتي، ش 83، ص 25ـ46.
- ـــــ ، 1390، «ارزيابي ويژگي‌هاي روان‌سنجي پرسش‌نامه منزلت‌هاي هويت تحصيلي در دانش‌آموزان ايراني»، روش‌ها و مدل‌هاي روان‌شناختي، ش 2(5)، ص 1ـ15.
- درتاج، فريبا و مريم رجبيان ده‌ريزه، 1396، «تأثیر آموزش از راه دور مبتني بر موک بر درگيري تحصيلي و مؤلفه‌هاي آن در دانشجويان دانشگاه پيام نور»، راهبرداهاي شناختي در يادگيري، سال ششم، ش 10، ص 132ـ150.
- راغب اصفهاني، حسين‌بن محمد، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دار الشاميه.
- ربيعي، مهدي و همكاران، 1389، «ارزيابي کيفيت در برنامه درسي دوره آموزش مجازي»، افق، دوره چهارم، ش 1، ص 29ـ36.
- رمضاني، مليحه و احمد خامسان، 1396، «شاخص‌هاي روان‌سنجي پرسش‌نامه درگيري تحصيلي ريو 2013، با معرفي درگيري عاملي»، اندازه‌گيري تربيتي، دوره هشتم، ش 29، ص 185ـ204.
- ساکت، محمدحسين، 1388، آموزش‌نامه فرهنگ فرادهي و فراگيري در اسلام، تهران، نشر ني.
- سيف، علي‌اکبر، 1386، روان‌شناسي پرورشي: روان‌شناسي يادگيري و آموزش، تهران، آگه.
- شريف موسوي، فاطمه و همكاران، 1394، «رابطۀ عوامل بافتي و درگيري تحصيلي، نقش واسطه‌اي تاب آوري تحصيلي»، در: دومين کنفرانس بين‌المللي روان‌شناسي، علوم تربيتي و سبک زندگي، مشهد.
- شعيري، محمدبن محمد، بي‌تا، جامع‌الأخبار، نجف، المطبعة الحيدريه.
- شيرزادي، محمدمهدي و همكاران، 1400، «بررسي اثربخشي آموزش توانش‌هاي خودتعيين‌گري بر هنجارگريزي تحصيلي و درگيري تحصيلي»، علوم روان‌شناختي، دوره بيستم، ش 99، ص 391ـ403.
- صاحب‌بن عباد، اسماعيل‌بن عباد، بي‌تا، المحيط في اللغة، بيروت، عالم الکتب.
- صادقی، درنا و همكاران، 1398، «پیش‌بینی درگیری تحصیلی دانش‌آموزان براساس سرمایه‌های روان‌شناختی و اجتماعی»، آموزش و ارزشیابی، سال دوازدهم، ش 47، ص 117ـ140.
- صادقي‌فر، جميل و همكاران، 1399، «رابطه بين درگيري تحصيلي و موفقيت تحصيلي در دانشجويان پرستاري دانشگاه علوم پزشکي ايلام»، آموزش در علوم پزشکي، دوره بيستم، ش 83، ص 205ـ213.
- صالحي، رضوان و همكاران، 1398، «تدوين مدل مفهومي موفقيت تحصيلي: يک مطالعه کيفي»، فرهنگ مشاوره و روان‌درماني، ش 10(38)، ص 1ـ29.
- صدوق، محمدبن علي، 1362، الخصال، تحقيق علي‌اكبر غفاري، قم، جامعة مدرسين.
- طالبي، سعيد و همكاران، 1393، «ساختار عاملي مقياس درگيري تحصيلي فريدريکي (شناختي، رفتاري و انگيزشي)»، پژوهش در نظام‌هاي آموزشي، دوره هشتم، ش 24، ص 1ـ16.
- طراد، مجيد، 2009م، المعجم المفصل في المترادفات في اللغة العربية، بيروت، دارالکتب العلميه.
- طریحی، فخرالدین، 1362، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی اشکوری، تهران، مکتبة الرضویه.
- عسکري، حسن‌بن عبدالله، ۱۹۹۸م، الفروق اللغوية، تحقيق محمدابراهيم سليم، قاهره، دارالعلم و الثقافه.
- عظيمي، محمد و همكاران، 1392، «اثربخشي فعاليت‌هاي منظم جسماني بر فرسودگي تحصيلي دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه مدارس شبانه‌روزي»، پژوهش در برنامه‌ريزي درسي، دوره دهم، ش 11، ص 49ـ62.
- غوري، عبدالماجد، 2007م، معجم مصطلحات الحديثيه، بيروت، دار ابن‌کثير.
- فتال نيشابوري، محمدبن احمد، ۱۴۲۳ق، روضة الواعظين، تحقيق مجتبي فرجي و غلامحسين مجيدي، قم، دليل ما.
- فراهیدی، خلیل‌بن احمد، 1409ق، العین، قم، هجرت.
- فروتن بقا، پريسا و همكاران، 1397، «اثربخشي آموزش کاهش اهمال‌کاري بر کاهش خودناتوان‌سازي تحصيلي و درگيري تحصيلي دانشجويان»، مطالعات ناتواني، ش 8(23)، ص 1ـ8.
- فقيهي، علي‌نقي، 1378، «تعليم و تربيت از ديدگاه محمدبن سحنون دانشمند مسلمان قرن سوم هجري»، پژوهش‌هاي فلسفي کلامي، ش 2، ص 152ـ171.
- مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء.
- معلوف، لوئيس، 2000م، المنجد في‌اللغة العربية المعاصرة، بيروت، دارالمشرق.
- مكي عاملي، زين‌‌الدين‌بن علي (شهيد ثاني)، 1427ق، منية المريد في آداب المفيد و المستفيد، قم، جامعة مدرسين.
- منوچهري اردستاني، فاطمه و همكاران، 1390، «اثربخشي آموزش راهبردهاي شناختي در پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان حساب نارسائي پايه چهارم و پنجم دبستان شهر تهران»، در: اولين همايش ملي علوم شناختي در تعليم و تربيت، مشهد.
- مهنا، سعيد و سياوش طالع‌پسند، 1399، «رابطۀ بين حمايت‌هاي عاطفي و خودآگاهي هيجاني با درگيري تحصيلي: نقش ميانجي بهزيستي تحصيلي»، آموزش در علوم پزشکي، ش 16، ص 4ـ31.
- موسي، حسين يوسف و عبدالفتاح صعيدي، ۱۴۱۰ق، الإفصاح في فقه اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامي.
- نجاريان، بهمن و همكاران، 1373، «بررسي عملکرد تحصيلي دانشجويان شاهد دانشگاه‌هاي شهيد چمران و علوم پزشکي اهواز»، علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز، ش 19، ص 57ـ78.
- نجفي‌پور ديوکلايي، عاطفه و همكاران، 1400، «مدل‌يابي سرزندگي تحصيلي براساس باورهاي فراشناختي با نقش واسطه‌اي درگيري تحصيلي»، راهبردهاي آموزش در علوم پزشکي، ش 14، ص 151ـ160.
- Appleton, J. J.; Christenson, S. L. & Furlong, M. J., 2008, "Student engagement with school: Critical conceptual and methodological issues of the construct", Psychology in the Schools, N. 45 (5), p. 369-386.
- Braun, V., & Clarke, V, 2006, "Using thematic analysis in psychology January", Qualitative Research in Psychology, N. 3(2), p. 77-101.
- Christenson, S. L., Reschly, A. L., & Wylie, C., 2012, Handbook of research on student engagement, Springer Science.
- Finn, J. D., 1989, "Withdrawing from school", Review of Educational Research, N. 59(2), p. 117–142.
- Fredricks, A, Blumenfeld, C, Paris, H, 2004, "School Engagement: Potential of the Concept, State of the Evidence", Review of Educational Research, N. 74, p. 59-109.
- Lee, V. E., & Smith, J. B. 1995, "Effects of High School Restructuring and Size on Early Gains in Achievement and Engagement", Sociology of Education, V. 68, N. 4, p. 241-270.
- Linnenbrink, E. A., & Pintrich, P. R., 2003, "Motivation as an enabler for academic success", School Psychology Review, N. 31, p. 313-327.
- Reeve J & Tseng C., 2011, "Agency as a forth aspect of student engagement during activities", Educational Psychology, N. 36, p. 257-267.
- Skinner, E. A., & Belmont, M. J., 1993, "Motivation in the classroom: Reciprocal effect of teacher behavior and student engagement across the school year", Journal of Educational Psychology, N. 85, p. 571-581.
- Skinner, E. A., & Pitzer, J., 2012, "Developmental dynamics of engage- ment, coping, and everyday resilience", in S. Christenson, A. Reschly, & C. Wylie (Eds.), Handbook of research on student engagement, Springer Science.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Syed Morteza, Haghani khaveh, Abolhasan, Rafieihonar, Hamid.(2025) Academic Engagement in Contemporary Psychology and its Corresponding Concepts in Islamic Sources. Marifat, 31(12), 33-42
Syed Morteza ; Abolhasan Haghani khaveh; Hamid Rafieihonar."Academic Engagement in Contemporary Psychology and its Corresponding Concepts in Islamic Sources". Marifat, 31, 12, 2025, 33-42
, S, Haghani khaveh, A, Rafieihonar, H.(2025) 'Academic Engagement in Contemporary Psychology and its Corresponding Concepts in Islamic Sources', Marifat, 31(12), pp. 33-42
