معرفت

سال بیست و پنجم ـ شماره 222 (ویژه علوم قرآنى)

سیدمحمود طیب حسینى / دانشیار علوم قرآن و حدیث پژوهشگاه حوزه و دانشگاه       tayyebhoseini@rihu.ac.ir

دریافت: 16/10/94               پذیرش: 19/2/95

چکیده

مراجعه به فرهنگ عربى براى تفسیر قرآن امرى لازم است و عدم مراجعه به آن سبب مى شود مفسر از درک و دریافت معناى دقیق و صحیح واژه ها و آیات قرآن بازماند. مقاله حاضر سعى دارد با رویکرد تحلیلى ـ تاریخى، معناى واژه «شیطان» را در سیاق آیات متعدد قرآن با مراجعه به فرهنگ عرب عصر نزول بررسى نماید. حسى ترین معنا براى ماده شیطان در فرهنگ عربى طناب بلندى بوده است که با آن از چاه هاى عمیق آب مى کشیدند، سپس به معناى هر موجود سرکش ویرانگر و ضرررسانى، از انسان، جن یا سایر حیوانات تعمیم یافته است. معانى اى که از رهگذر این بررسى براى واژه شیطان در قرآن شناسایى شد عبارتند از: ابلیس و سپاهیانش، جنیان سرکش آزازرسان، انسان هاى وسوسه گر، شایعه پراکنان، سران منافقان، مارهاى زشت منظر و وحشتناک، و میکروب.

کلیدواژه ها: شیطان، شیطان در قرآن، مفردات قرآن، فرهنگ عربى، معناشناسى، نقش فرهنگ عربى درتفسیر.