معرفت

سرمقاله

فرهنگ مطالعه، تحقیق و پژوهش در علوم انسانی

تاکنون شده است که از کسی بپرسید: گرفتاری و مشکلات چیست؟ و او بگوید: گرفتاری‌ام اینست که کتاب نمی‌خوانم و اهل مطالعه نیستم!؟ چند جوان سراغ دارید که مطالعه نداشتن را برای خود عیب بدانند؟ از میان توده مردم با چندنفربرخورد کرده‌اید که اولین ومهمترین عیب خود رابی‌سوادی بشمارد؟ تاکنون با چند استاد و معلم برخورد کرده‌اید که مهمترین معضل خود را کمبود مطالعه و کتابخوانی بدانند!؟ آیا هیچ اندیشه کرده‌اید که فقر حقیقی ما و جامعه ما چیست؟ و چرا فقر آگاهی و دانش را حقیقتاً فقر نمی‌دانیم؟ چرا در جامعه اسلامی ما اگر کسی کمبود مالی داشته باشد، شرم می‌کند وضعیت فقیرانه خود را به دیگران بگوید، اما بسیارند کسانی‌ که بی‌سوادند و از اظهار بی‌سوادی خود هرگز احساس شرم نمی‌کنند؟ چرا اکثریت دانشجویان ما پس از اخذ مدرک و اشتغال به کار، دیگر سراغ کتاب و مطالعه نمی‌روند وبسیاری از اساتید ومعلمان نیز هر روز به تکرار مکرّرات مشغولند و آنچه را امروز می‌دانند و می‌گویند، همان است که ده یا بیست سال پیش مى‌گفته‌اند؟

ریشه همه این دردها این است که در جامعه ما فرهنگ مطالعه و تحقیق ضعیف است، کتاب و کتابخوانی جایگاه و منزلت بایسته و شایسته خویش را ندارند، اهل دانش و مطالعه چندان که باید قدر نمی‌بینند و چنان که شاید بر صدر نمى‌نشیند، و این یک ضعف فرهنگی است. وقتی ارزش‌های کاذب جای ارزشهای حقیقی را می‌گیرند و معیارها و ملاک‌ها معکوس می‌شوند، رغبت‌ها دگرگون می‌شوند و قسر بجای طبیعت می‌نشیند.

مگر نه این است که حقیقت و جوهر انسان، جان و نفس اوست؟ و مگر موضوع اصلی کار انبیاء و رسولان الهی روح انسان نبوده است؟ اگر چنین است، ما را چه شده است که به قالب بیشتر عنایت می‌کنیم تا محتوی، و به پوست بیشتر بها می‌دهیم تا مغز؟ به نظر ما ریشه‌ای‌ترین هجوم فرهنگی غرب همین است که جامعه ما را از سلامت درون غافل سازد و همتها را تماماً مصروف سلامتِ ‌برون سازد؛ فرهنگ مطالعه، تأمل و تحقیق را در نسل جوان نابود سازد، همّ و غمّ همگان را در محور حیات حیوانی خلاصه نماید، پول ورفاه و پرخوردن و شیک پوشیدن و خوش بودن و اموری از این دست را تنها وجهه همّتِ جامعه ما قرار دهد. این همه، آفت مطالعه و کاوش و پژوهش جوانان و دانشجویان بویژه در معقولات علوم الهی و انسانی است. چرا امروزه هر کسی فرزندی نابغه و مستعد روزی‌اش می‌شود بیش از هرچیز رغبت دارد او را در رشته‌ای نان آور! و باصطلاح روز (کاربردی!) مشغول به تحصل نماید؟! چرا اندک‌اند کسانی که خوش استعدادترین و باهوشترین فرزندان خود را به حوزه‌های علوم الهی و انسانی روانه کنند؟

باید اعتراف کنیم که ما در عمل به مقتضای آنچه انسان شناسی اسلامی‌مان اقتضا می‌کند، رفتار نمی‌کنیم، بهای بیشتر را به راحتِ جسم می‌دهیم تا سلامت جان! و همین، مساعدترین زمینه برای نفوذ کتب، فیلمها، مجلات و خلاصه فرهنگ منحط غربی است. مادام که در محافل فرهنگی، دانشگاهها و آکادامی‌ها علمی ما ارج و اعتبار بیشتر از آن علوم طبیعی است، جامعه علمی ما عملاً همسو با فرهنگ غرب به پیش خواهد رفت. و اگر می‌خواهیم جامعه را در برابر تهاجم فرهنگی غرب بیمه کنیم، می‌بایست انقلاب و تحولی در باورها و ارزشهای دانشیانِ جامعه‌مان نسبت به قدر و منزلت علوم انسانی و الهی و ارزش و اهمیت مطالعه و پژوهش در این معقولات بوجود آوریم. انگیزه مطالعه و پژوهش و ارائه افکار بدیع را در دانشوران جامعه‌مان تقویت نمائیم و جوانان را با کتاب آشتی دهیم و فضائی فراهم سازیم که همگان بخصوص قشر جوان مطالعه و انس با کتاب و تفکر را عنصر اصلی شخصیت خویش بدانند.

والسلام (سردبیر)