معرفت

مقام معلم

سیدمحمدتقى مرتضوى زاده

معلمى سوختن است، سوختنى که مى سوزد ولى نمى سوزاند، هدایت مى کند و گمراه نمى سازد و آتش درونش برد است و سلام و دود او همچون عود و رایحه اش جهانگیر. معلم چراغ هدایت و کشتى نجات است. معلم راهنماى خوبى ها و نیکى ها و هدایتگر و بیدار کننده است. معلمى، همان گونه که معلم پیر انقلاب(رحمه الله) فرموده، شغل انبیاست و امّت سرگردان را از وادى جهل و ضلالت به سر منزل هدایت و سعادت و از دریاى پر تلاطم فساد و انحراف به ساحل امیدبخش نجات و نیکبختى مى رساند. سرنوشت جوامع بشرى مرهون سعى و تلاش آموزگاران و معلمان است. معلم بود که معاویه پسر یزیدبن معاویه را آنچنان تربیت کرد که به یکباره راه و رسم غلط و ظالمانه پدرش را کنار گذاشت و در سلک عابدان و زاهدان و هدایت یافتگان درآمد. همین معلمان بودند که مصلحان بزرگى چون امام خمینى(قدس سره)، شهید مطهّرى(رحمه الله) و شهید بهشتى(رحمه الله)و بزرگانى چون آیة الله خامنه اى و حجة الاسلام رفسنجانى به جامعه تقدیم کردند; بزرگانى که هر کدام منشأ خیرات و برکاتى براى مسلمانان شدند.

در قدرت و توان هیچ کس نیست که مقام و ارزش معلم را برشمارد. چنان که هیچ کس را یاراى آن نیست که فعل ایزد بستاید و یا نقش عظیم رسولان الهى را بر کاغذ بنشاند.

از اینرو، خداوند متعال نسبت به شأن و مقام عالم و متعلم عنایت خاصى مبذول داشته و آنان را بر سایر طبقات ممتاز ساخته است. او به شخصیت آنان ارج نهاده و براى آنان امتیاز ویژه اى قایل شده است.

پروردگار عالم، دانش و معرفت را از لحاظ شرافت و ارزش در اوج همه مراتب و مقامات قرار داد و با نخستین نعمت خویش ـ علم و بینش ـ بر آدم ابوالبشر(علیه السلام) منّت نهاد; «وَ عَلَّمَ آدَمَ الأسمَاءَ کُلِّهَا.» (بقره :31) در اولین سوره اى هم که بر پیامبر خاتمش(صلى الله علیه وآله) فرو مى فرستد ارزش نعمت علم و دانش را بازگو مى نماید و خود را اول معلم عالم وجود قلمداد مى کند: « اِقرَأ وَ رَبُّکَ الأکرَمُ الَّذی عَلَّمَ بِالقَلَمِ، عَلَّمَ الأنسَانَ مَا لَم یَعلَم.» (علق: 4 و 5) در برخى دیگر از آیات کتاب متین خود نیز به صراحت، برترى معلمان را بر سایر خلق برمى شمارد و آنان را بر تارک تمامى طبقات مردم قرار مى دهد; « قُل هَل یَستَوِى الَّذینَ یَعلَمُون وَ الَّذینَ لاَیَعلَمُون اِنَّمَا یَتذکَّر اُولوُالألبَابِ.» (زمر :9)

در زمینه اهمیت کار معلمى همین بس که او فرمود: « مَن اَحیَاهَا فَکَأنَّمَا أحیَا النَّاسَ جَمیعاً.» (مائده: 32); هر کس نفسى را زنده کند بواقع، تمام جهانیان را زنده گردانیده است (با توجه به اینکه زنده کردن روح و دل آدمى به علم و دانش برتر از زندگى بخشیدن به بدن مادى است.) و همین افتخار براى معلم بس که اگر تا قیامت بدان مباهات کند برازنده اوست.

در میان احادیث پیامبر اکرم و ائمّه اطهار(علیهم السلام) روایات مربوط به ارزش و اعتبار علم و عالم و متعلم به قدرى فراوان است که احصاى تمامى آنها نزدیک به محال مى نماید. پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله)مى فرمایند: «انّ معلّمَ الخیرِ یستغفرُ لهُ دوابُّ الارضِ و حیتانُ البحرِ و کلُّ ذی روح فىِ الهواءِ و جمیعُ اهلِ السَّماءِ و الارضِ و اِنَّ العالمَ و المتعلّمَ فىِ الاجرِ سواءٌ بِاتیانِ یومَ القیمةِ کَفَرسَى رهان یزدحمان.» (بحارالانوار، ج 2، ص 17); تمامى جنبندگان روى زمین و ماهیان دریا و هر موجود زنده اى در فضا و همه اهل آسمان و زمین براى معلمى که نیکى به مردم بیاموزد طلب آمرزش مى کنند. دانشمند و دانشجو در پاداش با یکدیگر برابرند و در روز قیامت بدین سبب، بسان دو اسب مسابقه با یکدیگر به رقابت مى پردازند.

عظمت معلمى به قدرى زیاد است که پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) خود را معلم مى داند; «اِنَّمَا بُعِثتُ مُعلِّماً.» (احیاء علوم الدّین، ج 1 ، ص 21) آن حضرت(صلى الله علیه وآله)در حسّاس ترین لحظات جنگ، آنگاه رایت لشکر اسلام را به دست کسى مى دهند که هم خدا و رسولش او را دوست دارند و هم او خدا و رسولش را دوست دارد به وى (حضرت على(علیه السلام)) مى فرمایند: « لأن یهدِى اللّهُ بکَ رجلاً خیرٌ لکَ ممّا طلعتْ علیه الشّمسُ.» (بحارالانوار، ج 32، ص 447); اگر خدا تنها یک تن را به وسیله تو هدایت کند از آنچه خورشید بر آن مى تابد برایت باارزش تر است.

پیشواى سوم مکتب ما نیز وقتى معلمى سوره حمد به فرزند دلبندش مى آموزد به پاس احترام و قدردانى از معلم، هزار دینار و هزار حُلّه به او مى بخشد، دهان او را نیز پر از دُر مى گرداند. وقتى برخى از کوته نظران بر او خرده مى گیرند که چرا چنین کردى، مى فرماید: « و أینَ یقعُ هذا من عطائِه.»; این پاداش (بى مقدار) کجا و ارزش واقعى تلاش و آموزش او کجا؟ (بحارالانوار، ج 44، ص 19)

بى سبب نیست که معلم پیر انقلاب، امام راحل(قدس سره)، در شأن معلم مى فرماید: «مقام معلم مقام والایى است، مقامى است که بالاتر از مقام معلم نیست.» (پیام 20/2/58) رهبر محبوب نیز در این باره مى فرمایند: «واژه معلم... جزو واژه هاى مقدس است. در جامعه ما، که اساس در تعلیم و تزکیه و تربیت قشرهاى گوناگون است، معلم مقام ویژه اى دارد.» (دیدگاهها، سیدعلى خامنه اى، ص 2)

همیشه روزگار از بدو خلقت و حتى پیش از آن، تا خدا بوده و هست معلم بوده و هست و هر روز، روز معلم است، اما در انقلاب عزیز ما، این روز، مصادف با سالروز شهادت پاره تن امام راحل(قدس سره)، شهید مرتضى مطهّرى(رحمه الله)است; همو که خلعت دیباى معلمى بر قامت رسایش برازنده بود و علاوه بر برخوردارى از «مداد العلماء» با نثار خون خویش مصداق «دماء الشهداء» نیز گردید و از دو ویژگى علم و شهادت بهره مند شد. یاد او و تمامى معلمان راستین بشریت گرامى باد.