معرفت

سرمقاله

دریایى از معارف ناب توحیدى و مجموعه اى گران سنگ از مقررات فردى و اجتماعى در قرآن کریم فراهم آمده تا مردم را به حیات طیّبه و کمال مطلوب رهنمون باشد. قرآن اما مانند هر نوشته اى دیگر جمله هایى صامت و نیازمند ترجمان است: «هذا القرآن انما هو خط مستور بین الدفتین لاینطق بلسان و لابد له من ترجمان» (نهج البلاغه، خطبه 124); همانا این قرآن نوشته اى مجلّد است، به زبان سخن نمى گوید و ناگزیر آن را ترجمانى باید. از این رو مأموریت مهم پیام آور وحى تبیین و توضیح آیات الهى است: «... و انزلنا الیک الذکر لتبیّن للناس ما نزّل الیهم» (نحل: 44); و ما ذکر (قرآن) را بر تو فرو فرستادیم تا آنچه بر مردم نازل شده را برایشان تبیین کنى، هرچند اصل این تبیین نیز از ناحیه خداى متعال است که بیان آیات را به فرستاده خود وعده داده است: «ثمّ انَّ علینا بیانه» (قیامة: 19); سپس شرح و بیان آن بر عهده ماست. در این راستا اهل بیت پیامبر(ص) نیز این وظیفه را عهده دار بوده و تشنگان معارف را از سرچشمه علوم خویش بهره مند کرده اند. امیرالمؤمنین(ع) در این باره فرموده است: «فاستنطقوه و لن ینطق و لکن اخبرکم عنه» (نهج البلاغه، خ 158); آن را به سخن آورید و هرگز سخن نمى گوید ولى من شما را از آن باخبر مى کنم. اینک از پس قرن ها تلاش بىوقفه عالمان قرآن پژوه براى به سخن آوردن آیه ها، و نوشتن صدها و بل هزاران جلد شرح و تفسیر قرآن، مى توان به راز عدم کامیابى آنان در استخراج همه گوهرهاى گران بهاى این دریاى ژرف پى برد. ژرفاى بى نهایت این بحر عمیق و توان اندک شناگران چنان است که طمعى براى رسیدن به قعر آن نمى ماند و گوهرهاى بسیارى دست نایافته باقى مى ماند. افرادى به اقتضاى دانش خود به تبیین مفردات آن روى آوردند و توشه هایى برگرفتند، کسانى حیرت زده از فصاحت و بلاغت معجزه آساى آن به بیان نکته هاى ادبى آن پرداختند، فقیهان و فیلسوفان و عارفان هر یک بر حسب نیاز علمى خود به بخش هایى از آن علاقه نشان دادند. امّا جاى تبیین و تفسیر جامع این کتاب الهى همچنان در این اقیانوس بى کران دانش خالى مانده است، تفسیرى که فارغ از گرایش هاى محدود علمى، مذهبى، سیاسى و... هدف این کتاب عظیم را بر بشر نمایان سازد. این مهم، نیازمند الگوگیرى و الهام از معلمان و مفسران جامع قرآن و به کار گرفتن بیان و روش آنان در تفسیر است، روشى که تکیه بر راهگشایى قرآن در ابهام زدایى از آیات خود دارد و تجلّى همنوایى فرازهاى مختلف آن با یکدیگر است و هم زمان از سرچشمه زلال دانش راسخان در علم سیراب مى گردد آن گونه که بزرگ مفسر قرن ما، علاّمه طباطبایى(ره) گوشه اى از آن را در تفسیر قیّم المیزان نمایانده و گهرهایى ناب و پربها به بازار معارف عرضه کرده است.

والسلام