معرفت

منبع شناسی فقه روابط بین الملل

حسین ارجینی

مقدّمه

مطالعه گسترده در فقه روابط بین الملل به شناخت منابع آن به صورت تفصیلی بستگی دارد. برخی از منابع موجود اصلی هستند و به طور مستقیم با فقه روابط بین الملل در ارتباطند، اما برخی دیگر فرعی اند و حاوی مطالبی برای آشنایی با حقوق و روابط بین الملل می باشند.

فقه سیاسی مفهومی اعم از فقه روابط بین الملل است که سیاست داخلی و خارجی دولت اسلامی و مسلمانان را دربر دارد و بسیاری از منابع که به فقه سیاسی پرداخته اند جزء منابع فقه روابط بین الملل نیز محسوب می شوند.

منابعی را که با فقه روابط بین الملل در ارتباط هستند می توان در بخش های ذیل دسته بندی نمود:

الف. منابع حقوق و روابط بین الملل

آشنایی با مباحث مربوط به حقوق و روابط بین الملل به عنوان زمینه ای برای شناخت مفاهیمی که در این زمینه مطرح است و نیز در مباحث تطبیقی و بررسی دیدگاه اسلام درباره حقوق و روابط بین الملل موجود بسیار مفید خواهد بود. علاوه بر آن، دانش پژوهان با مطالعه منابع مربوط به حقوق و روابط بین الملل نگاهی کلی و نظاموار به مسائل بین المللی که در متون دینی مطرح است، پیدا می کنند که در سازماندهی و کارآمد کردن تحقیقات بسیار مؤثر است. از این رو، به برخی از این منابع اشاره می شود:

1. اعلامیه های حقوق بشر، هوشنگ ناصرزاده، تهران، جهاد دانشگاهی، 1372.

2. التفاوض و العلاقات العامة، حسن الحسن، بیروت، مجد، 1413.

3. الدبلوماسیة القدیمة و المعاصرة، علی عبدالقوی الغفاری، دمشق، دارالاوائل، 2002.

4. العلاقات الدبلوماسیة و القنصلیة، عدنان البکری، بیروت، مجد، 1406.

5. العلاقات السیاسیة الدولیة، اسماعیل صبری مقلد، الطبعة الثالثة، کویت، مطبوعات جامعة الکویت، 1984.

6. القانون الدولی العام، عبدالباقی نعمة عبدالله، بیروت، دارالاضواء، 1410.

7. الوسیط فی القانون الدولی العام، عبدالکریم علوان، 4 جلد، بیروت، مکتبة دار الثقافة للنشر و التوزیع، 1417.

8. بایسته های حقوق بین الملل عمومی، رضا موسی زاده، تهران، نشر میزان، 1380.

9. جنگ و صلح از دیدگاه حقوق و روابط بین الملل، عالیه ارفعی و محمود مسائلی، تهران، وزارت امورخارجه، 1371.

10. حقوق بین الملل در جهانی نامتحد، آنتونیو کاسسه، ترجمه مرتضی کلانتریان، تهران، دفتر خدمات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران، 1370.

11. حقوق بین الملل; دفاع مشروع، علی اکبر خسروی، تهران، مؤسسه فرهنگی آفرینه، 1373.

12. حقوق بین الملل عمومی، محمدرضا ضیائی بیگدلی، چ شانزدهم، تهران، گنج دانش، 1381.

13. حقوق بین الملل عمومی، محمّد صفدری، به کوشش احمد هوشنگ شریفی، تهران، دانشگاه تهران، 1341، ج 2.

14. حقوق بین الملل عمومی، محمد صفدری، به کوشش احمد هوشنگ شریفی، تهران، دانشگاه تهران، 1342، ج 3.

15. حقوق بین الملل عمومی، محمّد صفدری، چ دوم، تهران، انتشارات ابوریحان، 1342، ج 1.

16. حقوق بین الملل عمومی، محمدکاظم عمادزاده، تهران، اتا، 1369.

17. حقوق بین الملل عمومی و اصول روابط دول، سید جلال الدین مدنی، 2 جلد، تهران، پایدار، 1377.

18. حقوق بین الملل عمومی، هوشنگ مقتدر، چ سوم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1374.

19. حقوق بین الملل، ملکم شاو، ترجمه محمدحسین وقار، چ دوم، تهران، اطلاعات، 1374.

20. حقوق بین الملل نوین، مایکل بارتون اکهرست، ترجمه مهرداد سیدی، تهران، دفتر خدمات حقوق بین المللی جمهوری اسلامی ایران، 1373.

21. حقوق بین الملل و داوری های بین المللی، سیدحسین صفایی، میزان، 1375.

22. حقوق دیپلماتیک، پرویز ذوالعین، تهران، وزارت امور خارجه، 1379.

23. حقوق دیپلماتیک نوین، عباس معین زاده، چ دوم، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1376.

24. حقوق دیپلماتیک و کنسولی، جواد صدر، تهران، دانشگاه تهران، 1374.

25. حقوق مخاصمات مسلحانه، شارل روسو، تهران، دفتر خدمات حقوقی بین المللی، 1369.

26. حقوق معاهدات بین المللی، رضا موسی زاده، تهران، نشر دادگستر، 1377.

27. درآمدی بر حقوق بین الملل، حمیدرضا ملک محمدی نوری، تهران، شیرازه، 1380.

28. درآمدی بر حقوق بین الملل عمومی، گرهارد فن گلان، ترجمه سید داود آقایی، تهران، نشر میزان و نشر دادگستر، 1378، ج 1.

29. درآمدی بر حقوق بین الملل عمومی، گرهارد فن گلان، ترجمه محمدحسین حافظیان، تهران، نشر میزان و نشر دادگستر، 1379، ج 2.

30. دیپلمات و دیپلماسی، علی آلادپوش و علیرضا توتونچیان، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1372.

31. دیپلماسی، برایان وایت، ترجمه سیدحسین محمدی نجم، تهران، دوره عالی جنگ دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1379.

32. دیپلماسی نوین، آر.پی بارستون، ترجمه محمدجعفر جواد، تهران، نشر دادگستر، 1379.

33. دیپلماسی نوین، سید علی اصغر کاظمی، چ دوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلام، 1368.

34. روابط بین الملل در تئوری و در عمل، سید علی اصغر کاظمی، چ سوم، تهران، نشر قومس، 1378.

35. سیر روابط و حقوق بین الملل تا عصر حاضر، احمد متین دفتری، تهران، مروارید، 1344.

36. فرهنگ اصطلاحات تخصصی حقوق بین الملل، جک. سی پلانو و روی التون، ترجمه و تنظیم پرویز علوی، تهران، مؤسسه نشر علوم نوین، 1378.

37. فرهنگ حقوق بین الملل، رابرت بلدسو، ترجمه بهمن آقایی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1375.

38. فرهنگ روابط بین الملل، جک. سی پلانو و روی التون، ترجمه و تحقیق: حسن پستا، تهران، فرهنگ معاصر، 1375.

39. فرهنگ روابط بین الملل، غلامرضا علی بابایی، تهران، وزارت امور خارجه، 1375.

40. قانون العلاقات الدولیة، احمد سرحال، بیروت، مجد و القاهرة، الکتاب للنشر و الطباعة و التوزیع، 1410.

41. کلیات حقوق بین الملل عمومی، رضا موسی زاده، 2 جلد، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1376.

42. مبادی القانون الدولی العام، احسان هندی، دمشق، دارالجلیل، 1984.

43. معجم الدبلوماسیة و الشؤون الدولیة، سموحی فوق العاده، بیروت، LIBRAIRIE DU LIBAN، 1986.

44. مفاهیم تعلیق مخاصمات و حالت نه جنگ و نه صلح در حقوق بین الملل، حمیدرضا ملک محمدی نوری، تهران، وزارت خارجه، 1372.

45. نظریه پردازی در روابط بین الملل، حسین سیف زاده، تهران، سمت، 1376.

46. نظریه های متعارض در روابط بین الملل، جیمز دوئرتی و رابرت فالتز گراف، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، چ دوم، تهران، قومس، 1376.

47. نظریه معاصر روابط بین الملل، جوزف، فرانکل، ترجمه وحید بزرگی، تهران، اطلاعات، 1371.

48. نهادهای روابط بین الملل، کلود آلبر کلییار، 2 جلد، ترجمه و تحقیق: هدایت اللّه فلسفی، تهران، نشر نو، 1368.

ب. منابع قرآنی

در قرآن کریم آیات بسیاری درباره روابط مسلمانان و دولت اسلامی با ملت ها و دولت های غیرمسلمان آمده است. تفاسیر شیعه و سنّی، به ویژه تفاسیری که به جنبه های اجتماعی و سیاسی اهمیت بیشتری می داده اند، به صورت تفصیلی به بررسی این آیات پرداخته اند. البته منابعی هم به صورت مستقل آن ها را مورد بررسی قرار داده اند.

منابع شیعه

1. آشنایی با قرآن، مرتضی مطهری، تهران، صدرا، 1365،ج 3.

2. آیات الاحکام، محمدبن علی بن ابراهیم الاسترآبادی، تعلیق: الشیخ محمدباقر شریف زاده، تهران، مکتبة العروجی.

3. الاصفی فی تفسیرالقرآن، محسن الفیض الکاشانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1420.

4. البیان فی تفسیرالقرآن، السید ابوالقاسم الخویی، بیروت، دارالزهراء، الطبعة الرابعة، 1359.

5. التبیان فی تفسیرالقرآن، محمدبن الحسن الطوسی، تحقیق: احمد حبیب قصیرالعاملی، مکتب الاعلام الاسلامی، 1409.

6. المیزان فی تفسیرالقرآن، السید محمّدحسین الطباطبائی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1417.

7. پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسه امیرالمؤمنین، 1367، ج 10.

8. تفسیر الصافی، محسن الفیض الکاشانی، چ دوم، تحقیق حسین الاعلمی، تهران، مکتبة الصدر، 1416.

9. تفسیرالعیاشی، محمدبن مسعودبن عیاشی السلمی السمرقندی، تحقیق: السید هاشم الرسولی المحلاتی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة.

10. تفسیر القرآن الکریم، ابوحمزة الثمالی، تجمیع: عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، قم، الهادی، 1420.

11. تفسیر القرآن الکریم مفتاح احسن الخزائن الالهیه، السید مصطفی الخمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1418.

12. تفسیرالقمی، ابوالحسن علی بن ابراهیم القمی، چ سوم، قم، مؤسسة دارالکتاب.

13. تفسیر جوامع الجامع، فضل بن حسن طبرسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1418.

14. تفسیر فرات الکوفی، ابی القاسم فرات بن ابراهیم الکوفی، تحقیق محمد الکاظم، طهران، التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، 1410.

15. تفسیر من وحی القرآن، السید محمدحسین فضل اللّه، الطبعة الثانیة، بیروت، دارالملاک، 1419.

16. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1366.

17. جنگ از دیدگاه قرآن کریم; بازشناسی جنبه های تجاوز و دفاع، محمّدتقی مصباح، تهران، دبیرخانه کنفرانس بین المللی تجاوز و دفاع، 1368، ج 1.

18. جنگ و جهاد در قرآن، محمّدتقی مصباح، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1382.

19. جهاد در قرآن، سیدحسن طاهری خرم آبادی، قم، مؤلف، 1380.

20. جهاد و موارد مشروعیت آن در قرآن، مرتضی مطهری، تهران، صدرا.

21. زبدة البیان فی احکام القرآن، احمدبن محمد المحقق الاردبیلی، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء آثار الجعفریة.

22. فقه القرآن، قطب الدین الراوندی، تحقیق: السید احمد الحسینی، قم، مکتبة آیة اللّه العظمی النجفی المرعشی، 1405.

23. فقه القرآن، محمد الیزدی، قم، اسماعیلیان، 1374.

24. کنزالدقائق، میرزا محمدالمشهدی القمی، قم، مؤسسه نشر الهادی، 1407.

25. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، فضل بن حسن الطبرسی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415.

26. نورالثقلین، عبدعلی بن جمعه العروسی الحویزی، چ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1412.

منابع اهل سنّت

1. احکام القرآن، محمدبن عبداللّه، ابن العربی، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالجیل، 1387.

2. الجامع لاحکام القرآن، محمدبن احمد الانصاری القرطبی، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1405.

3. الجواهر الحسان فی تفسیرالقرآن، عبدالرحمن بن محمد الثعالبی المالکی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418.

4. الدرالمنثور، جلال الدین السیوطی، بیروت، دارالفکر، 1365.

5. المنار، محمد رشیدرضا، الطبعة الثانیة، بی جا، دارالفکر، بی تا.

6. الناسخ و المنسوخ، قتادة بن دعامة السدوسی، الطبعة الثالثة، بغداد، مؤسسة الرسالة، 1409.

7. أحکام القرآن، احمدبن علی الرازی الجصاص، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415.

8. تفسیر الجلالین، جلال الدین السیوطی و جلال الدین محلی، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.

9. تفسیرالقرآن العظیم، اسماعیل ابن کثیر، بیروت، دارالمعرفه، 1412.

10. تفسیرالقرآن العظیم، اسماعیل بن کثیر القرشی الدمشقی، بیروت، دار المعرفه، 1412.

11. تفسیرالقرآن، عبدالرزاق بن همام الصنعانی، تحقیق مصطفی مسلم محمد، الریاض، مکتبة الرشد، 1410.

12. تفسیر مجاهد، مجاهدبن جبر التابعی المکی المخزومی، تحقیق عبدالرحمن الطاهربن محمد السورتی، اسلام آباد، مجمع البحوث الاسلامیه، بی تا.

13. جامع البیان عن تأویل آیات القرآن، محمدبن جریر الطبری، بیروت، دارالفکر، 1415.

14. زادالمسیر فی علم التفسیر، ابوالفرج الجوزی القرشی، تحقیق، محمدبن عبدالرحمن عبدالله، بیروت، دارالفکر، 1407.

15. فتح القدیر، محمدبن علی الشوکانی، بی جا، عالم الکتاب، بی تا.

16. فی ظلال القرآن، سید قطب، الطبعة السابعة، بیروت، دارالشروق، بی تا.

ج. منابع روایی

در منابع روایی شیعه و اهل سنّت می توان روایات بسیاری در ارتباط با روابط مسلمانان با غیرمسلمانان یافت. این روایات در منابع روایی به صورت پراکنده آمده، اما منابعی که به دسته بندی روایات پرداخته اند این روایات را بیشتر در باب جهاد قرار داده اند. البته در ابواب دیگری همچون طهارت، نکاح، بیع و خمس نیز آمده است.

منابع شیعه

1. الغدیر، عبدالحسین امینی، الطبعة الثالثة، بیروت، دارالکتاب العربی، 1387.

2. الکافی، محمدبن یعقوب الکلینی، چ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.

3. المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، محسن الفیض الکاشانی، تهران، مکتبة الصدوق، 1340.

4. بحارالانوار، محمّدباقر مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404.

5. تحف العقول، حسن بن شعبه حرّانی، قم، جامعه مدرسین، 1404.

6. ترجمه و شرح نهج البلاغه، محمدتقی جعفری، چ دوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1373، ج 24.

7. تهذیب الاحکام، محمدبن الحسن الطوسی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.

8. دعائم الاسلام، نعمان بن محمد التمیمی المغربی، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، بی جا، دارالمعارف، 1383.

9. عیون اخبارالرضا (ع)، ابوجعفر محمدبن علی الشیخ الصدوق، تحقیق الشیخ حسین الاعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1404.

10. غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحدبن محمد تمیمی آمدی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.

11. مستدرک الوسائل، حسین نوری، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، 1408.

12. من لایحضره الفقیه، ابوجعفر محمدبن علی الشیخ الصدوق، الطبعة الثانیة، قم، جامعة المدرسین، 1404، ج 4.

13. میزان الحکمه، محمّد محمدی ری شهری، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1362.

14. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، چ ششم، قم، مشرقین، 1379.

15. وسائل الشیعه، محمدبن حسن الحرالعاملی، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاءالتراث، 1411.

منابع اهل سنّت

1. سنن ابن ماجه، محمدبن یزید القزوینی، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دارالفکر، بی تا.

2. سنن الترمذی، محمّدبن عیسی الترمذی، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، دارالفکر، 1403.

3. سنن أبی داود، سلیمان ابن الاشعث السجستانی، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر، 1410.

4. شرح نهج البلاغه، عبدالحمید ابن ابی الحدید، قم، دار احیاء الکتب العربیه، بی تا.

5. صحیح البخاری، محمدبن اسماعیل البخاری، بیروت، دارالفکر، 1410.

6. صحیح مسلم، مسلم بن حجاج النیسابوری، بیروت، دارالفکر، بی تا.

7. فتح الباری، شهاب الدین ابن حجرالعسقلانی، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر، بی تا.

8. مسند احمد، احمد ابن حنبل، بیروت، دار صادر، بی تا.

9. نیل الاوطار من اخبار سیدالاخیار، محمدبن علی الشوکانی، بیروت، دار الجیل، 1973.

د. منابع فقهی

در منابع فقهی شیعه و اهل سنّت در ابواب بسیاری به روابط مسلمانان با غیرمسلمانان پرداخته شده است. علاوه بر باب جهاد، در ابواب دیگری همچون طهارت، بیع، خمس، ولایات، قضاوت، امر به معروف و نهی از منکر، حسبه، حدود، دیات و قصاص نیز این مسئله مورد بررسی فقها قرار گرفته است.

منابع شیعه

1. الاصول العامة للفقه المقارن، السید محمدتقی الحکیم، الطبعة الرابعة، بیروت، المؤسسة الدولیة، 1422.

2. الحدائق الناظره، یوسف المحقق البحرانی، قم، جامعة المدرسین، بی تا.

3. الخلاف، محمدبن الحسن الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1417.

4. الدروس الشرعیه، محمدبن جمال الدین العاملی (الشهید الاول)، قم، جامعه مدرسین، 1412، ج 3.

5. الذریعة الی اصول الشیعه، السید المرتضی علم الهدی، تهران، دانشگاه تهران، بی تا.

6. الروضة البهیة، زین الدین الجبعی العاملی (شهید الثانی)،قم، داوری، 1410.

7. السرائر، محمدبن ادریس الحلی، الطبعة الثانیة، قم، جامعة المدرسین، 1410.

8. العناوین الفقهیة، السید میر عبدالفتاح الحسینی المراغی، قم، جامعة المدرسین، 1417.

9. الفقه، کتاب الجهاد، السید محمدالحسینی الشیرازی، قم، دارالقرآن الحکیم، بی تا.

10. القواعد الفقهیه، سیدمحمد بجنوردی، چ دوم، تهران، بنیاد، 1372.

11. الکافی فی الفقه، ابوالصلاح الحلبی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین (ع)، 1403.

12. الکفاح المسلح فی الاسلام، السید کاظم الحسینی الحائری، بی جا، انتشارات الرسول المصطفی (ص)، بی تا.

13. المبسوط فی الفقه الامامیة، محمدبن الحسن الطوسی، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الاثارالجعفریة، بی تا.

14. المقنعة فی الاصول و الفروع، محمدبن محمدبن نعمان الشیخ المفید، قم، مؤسسة النشرالاسلامی، 1410.

15. المکاسب، الشیخ مرتضی الانصاری، قم، مؤسسة الهادی، 1419.

16. المکاسب المحرمه، السید روح اللّه الموسوی الخمینی، الطبعة الثانیة، قم، اسماعیلیان، 1410.

17. المهذب البارع، ابن فهدالحلی، قم، جماعة المدرسین، 1411.

18. المهذب، عبدالعزیزبن البراج الطرابلسی، قم، جامعة المدرسین، 1406.

19. النهایة فی المجرد الفقه و الفتاوی، محمدبن الحسن الطوسی، بیروت، دارالاندلس، افست، قم، منشورات قدس، بی تا.

20. انوار الفقهاهه; کتاب البیع، ناصر مکارم شیرازی، الطبعة الثانیة، قم، مدرسة الامام امیرالمؤمنین، 1413.

21. بلغة الفقیه، السید محمّد آل بحرالعلوم، الطبعة الرابعة، تهران، مکتبة الصادق، 1409.

22. تحریرالوسیله، السید روح اللّه الموسوی الخمینی، قم، دارالکتب العلمیه، اسماعیلیان، بی تا.

23. تذکرة الفقها، حسن بن یوسف العلّامه الحلی، بی جا، مکتبة الرضویة لاحیاء الاثارالجعفریة، بی تا.

24. تکملة العروة الوثقی، السید محمدکاظم الطباطبائی الیزدی، تهران، الحیدری، 1378.

25. جامع المقاصد فی شرح القواعد، علی بن الحسین المحقق الکرکی، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1408، ج 3.

26. جواهرالفقه، عبدالعزیزبن البراج الطرابلسی، قم، جامعة المدرسین، 1411.

27. جواهرالکلام، محمدحسن النجفی، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، بی تا.

28. جهادالامة، محمّدمهدی شمس الدین، بیروت، دارالعلم للملایین، 1997.

29. حاشیة المکاسب، السید محمدکاظم الطباطبائی الیزدی، قم، اسماعیلیان، 1378.

30. دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، حسینعلی منتظری، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، 1408.

31. دروس فی الفقه المقارن، محمدابراهیم جناتی، قم، مقر المنطقة الثانیة للبلاد لمنظمة الاعلام الاسلامی، 1415.

32. ریاض المسائل، السید علی الطباطبایی، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، 1404.

33. سلسلة الینابیع الفقهیه، علی اصغر مروارید، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، الدارالاسلامیه، 1410.

34. علل الشرایع، ابوجعفر محمدبن علی الشیخ الصدوق، نجف، المکتبة الحیدریة، 1385.

35. غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، حمزة بن علی الحلبی، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، 1417.

36. فقه الصادق، السید محمدصادق الحسینی الروحانی، الطبعة الثالثة، قم، دارالکتاب، 1413.

37. فقه القرآن، سعیدبن عبدالله الراوندی، تحقیق السیداحمدالحسینی، ط. الثانیة، قم، مکتبة آیة الله العظمی النجفی المرعشی، 1405.

38. کتاب البیع، السید روح اللّه الموسوی الخمینی، الطبعة الرابعة، قم، اسماعیلیان، 1410.

39. کتاب الخمس، الشیخ مرتضی الانصاری، قم، باقری، 1415.

40. کتاب الطهارة، السید ابوالقاسم الخویی، الطبعة الثانیة، قم، انتشارات علمیه، 1411، ج 8.

41. کتاب القضاء، السید محمدرضا گلپایگانی، قم، دارالقرآن الکریم، بی تا.

42. کتاب النکاح، السید ابوالقاسم الخویی، قم، دارالهادی، 1407، ج 2.

43. کتاب النکاح، الشیخ مرتضی الانصاری، قم، لجنة التحقیق، 1415.

44. کشف اللثام، محمدبن حسن الاصفهانی، (الفاضل الهندی)، بی جا، مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی، 1405.

45. مختلف الشیعه، الحسن بن یوسف العلّامه الحلی، قم، جامعة المدرسین، 1413.

46. مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، زین الدین الجبعی العاملی (شهید الثانی)، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1417.

47. مصباح الفقهاهة، السید ابوالقاسم الخویی، الطبعة الثالثة، قم، وجدانی، 1371.

48. منتهی المطلب، الحسن بن یوسف العلّامه الحلی، تبریز، حاج احمد، 1333.

49. منهاج الصالحین، السید ابوالقاسم الخوئی،الطبعة الثامنة و العشرون، قم، مدینة العلم، 1410.

50. مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، السید عبدالاعلی الموسوی السبزواری، الطبعة الرابعة، قم، دفتر آیة اللّه العظمی السیدالسبزواری، 1416.

منابع اهل سنّت

51. الاحکام السلطانیه، علی بن محمد الماوردی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1405.

52. الاحکام السلطانیه، محمّدبن الحسین الفراء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی تا.

53. البحر الرائق فی شرح کنزالدقائق، زین الدین ابراهیم ابن نجم المصری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418.

54. الجهاد فی الاسلام، محمّد متولی شعراوی، القاهره، مکتبة التراث الاسلامی، 1418.

55. الشرح الکبیر، عبدالرحمن بن احمد ابن قدامه، بیروت، دارالکتب العربی، بی تا.

56. المبسوط، شمس الدین السرخسی، بیروت، دارالمعرفه، 1406.

57. المجموع فی شرح المهذب، محی الدین النووی، بی جا، دارالفکر، بی تا.

58. المغنی، عبداللّه ابن قدامه، بیروت، عالم الکتاب، بی تا.

59. المقاصدالعامة للشریعة الاسلامیة، یوسف حامد العالم، القاهره، دارالحدیث; الخرطوم، الدار السودانیة للکتب، بی تا.

60. المقدمات الممهّدات، محمّدبن احمد القرطبی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1423.

61. النظریة العامة للجهاد فی الشریعة الاسلامیه، السید ابوعیطه المحامی، الاسکندریه، مؤسسة الثقافة الجامعیه، بی تا.

62. بدائع الصنایع، ابوبکربن مسعود الکاشانی، پاکستان، المکتبة الحبیبیة، 1409.

63. بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، محمّدبن احمد القرطبی، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، 1412.

64. فتح القدیر، محمّدبن علی الشوکانی، بی جا، عالم الکتاب، بی تا.

65. فقه السنة، سید سابق، بیروت، دارالکتاب العربی، بی تا.

66. کتاب الام، محمّدبن ادریس الشافعی، بیروت، دارالفکر، الطبعة الثانیة، 1403.

هـ . منابع تطبیقی اسلام: اسلام ـ حقوق و روابط بین الملل

برخی از منابع به بررسی تطبیقی و ارائه دیدگاه های اسلامی نسبت به حقوق و روابط بین الملل پرداخته اند. آشنایی با این منابع به عنوان گام هایی در جهت آشنایی با فقه روابط بین الملل و طراحی بحث های کلان در این زمینه و نیز بازشناسی منابع فقهی و دینی از این زاویه و با دیدگاهی نظامند، بسیار مفید خواهد بود.

اهل سنّت به دلیل اینکه از دیرباز با مسائل حکومتی درگیر بودند و از جمله مهم ترین این مسائل روابط حکومت مسلمانان با دیگر حکومت ها بوده، منابع بسیاری در این زمینه تألیف کرده اند. در شیعه نیز علاوه بر میراث بسیار غنی فقهی، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تشکیل حکومتی شیعی بر محور ولایت فقیه، تلاش های خوبی در جهت تبیین روابط خارجی دولت اسلامی صورت گرفته است.

منابع شیعه

1. ابعاد جنگ در فرهنگ اسلام، سیداحمد خاتمی، تهران، امیرکبیر، 1372.

2. اسلام و اجتماع، سید محمّدحسین طباطبائی، قم، جهان آرا، بی تا.

3. اسلام و حقوق بین الملل عمومی، محمّد ابراهیمی، تهران، سمت، 1377، ج 2.

4. اسلام و حقوق بین الملل عمومی، محمّد ابراهیمی و سید علیرضا حسینی، تهران، سمت، 1372، ج 1.

5. اسلام و حقوق بین الملل، محمّدرضا ضیائی بیگدلی، چ دوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1366.

6. اصل منع توسل به زور و موارد استثنای آن در اسلام و حقوق بین الملل معاصر، سیدابراهیم حسینی، قم، دفتر نشر معارف، 1382.

7. اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، منوچهر محمّدی، تهران، امیرکبیر، 1366.

8. الاجتماع السیاسی الاسلامی، محمّدمهدی شمس الدین، قم، دارالثقافة للطباعة و النشر، 1410.

9. الجزیة و أحکامها، علی اکبر الکلانتری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1416.

10. الجهاد فی الاسلام، مؤسسة البلاغ، ایران، مؤسسة البلاغ، بی تا.

11. الدولة الاسلامیه، محمّدعلی تسخیری، تهران، منظمة الاعلام الاسلامی، معاونیة العلاقات الدولیة، 1414.

12. بررسی های اسلامی، سید محمّدحسین طباطبائی، قم، دارالتبلیغ، 1396.

13. توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی، هادی نخعی، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1376.

14. توسل به زور در روابط بین الملل از دیدگاه حقوق بین الملل عمومی و فقه شیعه، حمید حیدری، تهران، اطلاعات، 1376.

15. جهاد، حسین نوری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1366.

16. حقوق اقلیت ها، عباسعلی عمید زنجانی، چ پنجم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1370.

17. حقوق بین الملل اسلامی، سیدخلیل خلیلیان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1366.

18. حقوق قراردادهای بین المللی در اسلام، عباسعلی عظیمی شوشتری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.

19. حقوق و وظایف غیرمسلمانان در جامعه اسلامی، روح اللّه شریعتی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1381.

20. حکم ثانوی در تشریع اسلامی، علی اکبر کلانتری، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.

21. درآمدی بر حقوق اسلامی، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، تهران، سمت، 1368.

22. سیاست خارجی پیامبر(صلی الله علیه وآله)، سعید جلیلی، بی جا، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1374.

23. سیاست خارجی پیامبر(صلی الله علیه وآله)، سید غضنفرعلی جعفری فائزی پهالیه ای، قم، آستانه مقدّسه حضرت معصومه(علیها السلام)، 1378.

24. سیاست خارجی و روابط بین الملل از دیدگاه امام خمینی(قدس سره)، علی دادستان بیرکی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، 1381.

25. صحیفه امام، سید روح اللّه موسوی خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، 1378.

26. فقه العنف المسلح فی الاسلام، محمّدمهدی شمس الدین، بیروت، مؤسسة الدولیة، 1422.

27. فقه سیاست خارجی، عباسعلی براتی، قم، دبیرخانه کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری، 1373.

28. فقه سیاسی اسلام، ابوالفضل شکوری، قم، ستاد بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت مدرس، 1367. ج 2.

29. فقه سیاسی; حقوق تعهدات بین المللی و دیپلماسی در اسلام، عباسعلی عمیدزنجانی، تهران، سمت، 1379.

30. فقه سیاسی، عباسعلی عمید زنجانی، چ دوم، تهران، امیرکبیر، 1367، ج 3.

31. فلسفه حقوق بشر، عبداللّه جوادی آملی، قم، اسراء، 1375.

32. مبانی حکومت اسلامی، جعفر سبحانی، ترجمه داود الهامی، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی سیدالشهدا(علیه السلام)، 1370.

33. مسئولیت های فراملّی در سیاست خارجی دولت اسلامی، صادق حقیقت، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک، 1376.

34. مصلحت و جایگاه آن در حقوق اسلام، رحیم وکیل زاده، تبریز، مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی ـ انسانی، 1381.

35. مکاتیب الرسول(صلی الله علیه وآله)، علی الاحمدی المیانجی، تهران، دارالحدیث، 1419.

36. من الفقه السیاسی فی الاسلام، محمّدصالح جعفر الظالمی، بیروت، دارالجیل المسلم، 1971.

37. نقش اسلام در توسعه حقوق بین الملل، عبدالحکیم سلیمی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(قدس سره)، 1382.

38. وطن و سرزمین و آثار حقوقی آن از دیدگاه فقه اسلامی، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1366.

منابع اهل سنّت

1. آثارالحرب فی الفقه الاسلامی، وهبة الزحیلی، دمشق، دارالفکر، الطبعة الرابعة، 1412.

2. الاسلام السیاسی، محمّدسعید العشماوی، الطبعة الرابعة، بی جا، مکتبة مدبولی، 1416.

3. التعایش السلمی بین المسلمین و غیرهم، سورحمن هدایات، اشراف، محمّدبن عبدالرحمن مندور، القاهره، دارالسلام، 1421.

4. الجهاد و الحقوق الدولیة العامة فی الاسلام، ظافر القاسمی، بیروت، دارالعلم للملایین، 1982.

5. الجهاد و القتال فی السیاسة الشرعیة، محمّدخیر هیکل، بیروت، دارالبیارق، الطبعة الثانیة، 1417.

6. السفارات فی الاسلام، محمّد التابعی، القاهرة، مکتبة مدبولی، بی تا.

7. السیاسة الشرعیه، عبدالوهاب خلاف، بیروت، مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة، 1407.

8. العلاقات الدولیة فی الاسلام، وهبة الزحیلی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1409.

9. الفقه السیاسی للوثائق النبویة، خالد سلیمان الفهداوای، عمان، دار عمارللنشر، 1419.

10. المشروع للعلاقات الدولیة فی الاسلام، محمود مصطفی نادیة، القاهره، المعهدالعالمی للفکرالاسلامی، 1417، 4 جلد.

11. النظام الدولی الجدید بین الواقع الحالی، یاسر ابوشبانة، مصر، دارالسلام، بی تا.

12. حقوق الانسان فی الاسلام، محمّد الزحیلی، الطبعة الثالثة، دمشق، دار ابن کثیر و بیروت: دارالکلم الطیب، 1418.

13. حقوق روابط بین الملل در اسلام، محمّد حمیدالله، ترجمه و تحقیق: سید مصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1373، ج 1.

14. سلوک بین المللی دولت اسلامی، محمّد حمیدالله، ترجمه و تحقیق: سید مصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1380.

15. ضوابط المصلحة فی الشریعة الاسلامیة، محمّدسعید رمضان البوطی، دمشق، الدارالمتحدة; بیروت، مؤسسة الرسالة، الطبعة السابعة، 1412.