معرفت

سرمقاله

گوهر معرفت آموز که با خود ببرى *** که نصیب دگران است نصاب زر و سیم

معرفت اساس دانایى و توانایى و میزان حرکت و پویایى است. حرکتى فرجام اطمینان بخش خواهد داشت که در شروع، تداوم و پایانش از معرفت وام گیرد، همچنان که حرکتى حادثه خیز خواهد بود که در مراحل سه گانه مزبور از معرفت تهى بماند. اصولا، هیچ حرکتى بدون دریافت کمک از معرفت سامان نمى یابد.¹

معرفت بدین ترتیب، نه تنها ساز و کار حرکت هاى فرهنگى را تعیین مى کند، بلکه به آن ها جهت بخشیده، هدف والاى آن ها را نیز ترسیم مى نماید. به عبارتى، هر اقدامى که بدون برخوردارى از پشتوانه اى چون معرفت صورت پذیرد، به انواع چالش ها و ناتوانمندى ها دچار خواهد شد و هر معرفتى که به عمل شایسته نپیوندد، در کشاکش فرسایش ها و نابسامانى ها گرفتار خواهد آمد.

معرفت از علم برتر است. چنانچه معرفتى در میان نباشد، علمى حاصل نمى گردد، همان گونه که فرموده اند، علم شعاعى از خورشید معرفت است.² از آن فراتر، نسبت معرفت به ایمان نسبت اصل به فرع و ریشه به شاخ و برگ مى باشد.³ بنابراین، هر عملى بدون معرفت به مثابه گام نهادن در بیراهه است و هر علمى بدون معرفت چون چراغى بى مایه و هر ایمانى بدون معرفت چون خانه اى بى پایه مى ماند.

اما حقیقت معرفت چیست و مراحل دستیابى به آن کدام است؟ آثار معرفت چیست و چگونه مى توان از طریق معرفت به کمال عمل و علم و ایمان رسید؟ این ها نمونه سؤالاتى است که تشنگان معرفت پاسخ آن ها را مى جویند. اجمالا جهان آفرینش را براى نیل به معرفت آفریده اند.⁴ امامان(علیهم السلام) نیز آیات فطرت، عبادت و حکمت را به معرفت بارى تعالى تفسیر فرموده اند و معرفت را اسباب آرامش و عامل توجّه و خشیت و هیبت از خداوند برشمرده اند.⁵

و هنوز این سؤال باقى است که پس حقیقت معرفت چیست؟

حضورى گر همى خواهى از او غایب مشو حافظ

متى ما تلق من تهوى دع الدنیا و اهملها

پى نوشت ها

1ـ اشاره به فرمایش امیرالمؤمنین(علیه السلام) به کمیل: «یا کمیل! ما من حرکة الاّ و انت محتاج فیها الى معونة الى معرفه» (بشارة المصطفى)

2ـ برداشت از فرمایش حضرت امام صادق(علیه السلام) «... والعلم شعاع المعرفه...» (محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 2، ص 52، روایت 18، باب 11)

3ـ برگرفته از فرمایش امام صادق(علیه السلام): «... و المعرفة اصل فرعه الایمان...» (محمدباقر مجلسى، پیشین، ج3، ص14،روایت 35،باب 1)

4ـ اشاره به حدیث قدسى: «کنت کنزاً مخفیا فأحببت ان اعرف، فخلقت الخلق لکى اعرف» (محمدباقر مجلسى، پیشین، ج 87، ص 199، روایت 6، باب 12)

5ـ با استفاده از روایاتى در باب معرفت.