معرفت

سال بیست و پنجم ـ شماره 221 (ویژه فلسفه)

محمدعلى اسماعیلى / سطح چهار جامعه المصطفى العالمیه و دانشجوى دکترى کلام مرکز تخصصى کلام             mali.esm91@yahoo.com

دریافت: 17/2/94               پذیرش: 19/7/94

چکیده

در مسئله حسن و قبح، سه محور اصلى مطرح است: حسن و قبح ذاتى؛ حسن و قبح عقلى؛ سنخ  قضایاى حسن و قبح. پرسش اصلى این است که آیا حسن و قبح، ذاتى براى افعال اند؟ و آیا عقل  انسان توان ادراک حسن و قبح افعال را دارد؟ و قضایاى حسن و قبح آیا جزء قضایاى یقینى اند که  ریشه در واقع و نفس الامر دارند یا جزء قضایاى مشهور بالمعنى الاخص اند که تنها پشتوانه آنها توافق  آراء عقلاست؟ این پژوهش با هدف تبیین و ارزیابى دیدگاه هاى محقق اصفهانى و با روش توصیفى ـ  تحلیلى به این مسئله پرداخته است. محقق اصفهانى، حسن و قبح به معناى استحقاق مدح و ذم ذاتى  را جزء عوارض ذاتى افعال دانسته و در مقام اثبات، توانایى عقلا را بر ادراک حسن و قبح اشیاء به  نحو ایجاب جزئى مى پذیرد. ایشان قضایاى حسن عدل و قبح ظلم را جزء قضایاى مشهور  بالمعنى الاخص دانسته و تنها پشتوانه آنها را توافق آراء عقلا مى داند. دیدگاه ایشان در کنار نقاط  قوت، برخى کاستى ها نیز دارد که در این نوشتار تبیین مى شوند.

کلیدواژه ها: حسن، قبح، ذاتى، عقلى، یقینیات، مشهورات بالمعنى الاخص، محقق اصفهانى.