معرفت

سال بیست و پنجم ـ شماره 222 (ویژه علوم قرآنى)

علیرضا حسن پور / استادیار فلسفه و کلام اسلامى دانشگاه ایلام           arhasanpoor@yahoo.com

سمیه منفرد / دانشجوى دکترى فلسفه و کلام اسلامى دانشگاه ایلام          s.monfared23@yahoo.com

دریافت: 10/2/94               پذیرش: 24/11/94

چکیده

بر مبناى اصول هرمنوتیک فلسفى، «فهم» به عنوان یک وصف وجودى به نحو عام، و فهم مفسر از متن ـ از جمله متن دینى ـ به شکل خاص، در چارچوب انتظارات، پرسش ها و دانسته هاى قبلى وى صورت مى گیرد و نه فقط عمیقا از آنها تأثیر مى پذیرد، بلکه خارج از آنها اساسا امکان پذیر نیست. علامه طباطبائى در تفسیر المیزان، از مبانى و مقبولات متعددى در مقام تفسیر قرآن سود جسته است که مى توان آنها را در شمار پیش فهم هاى ایشان به شمار آورد. مسئله این است که آیا مى توان در چارچوب همین پیش فهم ها، به تفسیرى عینى و مطابق واقع از متن قرآن نایل آمد؟ این نوشتار با روش توصیفى ـ تحلیلى به بررسى نقش پیش فهم هاى علامه در تفسیر ایشان از این منظر پرداخته است. نتیجه اینکه ایشان دخالت نارواى پیش فهم ها در تفسیر و تحمیل آنها بر قرآن را برنمى تابد و پیش فهم هاى مقبول ایشان به مثابه اصول و قواعدى براى فهم عینى مراد خداوند است و مى توان دیدگاه تفسیرى ایشان را منطبق با هرمنوتیک عینى گرایانه و در تقابل با نسبى گرایى هرمنوتیک فلسفى دانست.

کلیدواژه ها: پیش فهم، تفسیر، هرمنوتیک فلسفى، هرمنوتیک عینى گرایانه، علامه طباطبائى، نسبى گرایى.