اصول حاكم بر حقوق شهروندي در اسلام

سال بيست و هفتم ـ شماره نهم، پياپي 252 (ويژة علوم سياسي)

قاسم شبان‌نیا / دانشیار مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    Shaban1351@yahoo.com
محمدحسن اسدی‌نسب / کارشناس علوم سیاسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    asadinasab1374@gmail.com
دريافت: 14/12/96                    پذيرش: 11/06/97
چکیده
«حقوق شهروندی» در هر مسلک و مرامی، مبتنی بر مجموعه‌ای از اصول است که بنیان‌های اصلی هريک از آن حقوق به‌شمار می‌روند. در اسلام نیز حقوق شهروندی مبتنی بر اصول بنیادینی است که شناخت آنها می‌تواند چارچوب دقیقی از آن به دست دهد. نگارندگان این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع اسلامی، مهم‌ترین این اصول را استخراج کرده و منطق حاکم بر آن حقوق را نشان داده است. اصولی از قبیل اصل «حاکمیت مطلق الهی»، «توجه به مصالح اخروی بر دنیوی و تقدم حق حیات معنوی»، «کرامت انسانی»، «عدالت»، «تناسب رفتاری»، «مصلحت» و «تلازم حق و تکلیف»، تأثیري بنیادین بر ترسیم حقوق شهروندی دارند. دولت اسلامی مؤظف است در راستای چارچوب‌بندی حقوق شهروندی و عملی ساختن آنها در صحنة جامعه، تمام این اصول را لحاظ کند؛ زيرا لحاظ نکردن حتی یکي از این اصول حقوق شهروندی را به مخاطره خواهد انداخت.
کلیدواژه‌ها: اصول، حقوق شهروندی، حاکمیت الهی، عدالت، تناسب رفتاری، مصلحت، تلازم حق و تکلیف، کرامت انسانی.