سخن آغازين

سخن آغازين

يادگيري و روان‏شناسي

يكي از موهبت‏هاي خداوند متعال بر انسان ـ علاوه بر اعطاي نعمت ادراك حسّي و تفكر ـ نوعي استعداد فطري براي يادگيري و كسب معارف، علوم، مهارت‏ها و صنايع گوناگون است كه مايه افزايش توان او در تحمّل بار مسئوليت زندگي اين جهان، در نتيجه، عمران و آباداني آن مي‏شود. بهره‏مندي از چنين استعدادي به انسان امكان مي‏دهد كه توانايي‏ها و مهارت‏هاي خويش را افزايش دهد، انديشه خود را پويا كند و مجهولات را حل نمايد تا بدانچه خداوند بنا به خواست خود، از نيل به كمال و سعادت اخروي و دنيوي برايش تضمين كرده است، دست پيدا كند.

توصيه به يادگيري و آموختن، از نخستين بارش آيات قرآني بر جان تشنه انسان، مورد توجه بوده است، به گونه‏اي كه اولين آيه با «اقْرَأْ»(علق:1)(بخوان) آغاز گرديد و اولين مقدّمه يادگيري ـ يعني خواندن ـ موردعنايت باري‏تعالي‏واقع شد.

يكي ديگر از الطاف الهي در حق انسان، حافظه و توانايي نگه‏داري مطالب يادگرفته شده است. همه يادگيري‏ها نشاني از حافظه دارند. اگر ما تجربه‏ها و مسائل آموخته شده‏مان را به طور كلي فراموش مي‏كرديم، نمي‏توانستيم چيزي ياد بگيريم. در اين صورت، زندگي ما متشكّل از تجربه‏هاي گذرايي مي‏شد كه هيچ‏گونه پيوندي بين آنها وجود نداشت و حتي از عهده مكالمات ساده نيز برنمي‏آمديم. بدون حافظه، ما حتي درباره خودمان نمي‏توانيم بينديشيم و يا به شناخت و انسجام انديشه و كلّيت روان‏شناختي، كه تعريفي از «شخصيت» است، نايل گرديم. در پرتو يادگيري و حافظه است كه انسان قدرت مي‏يابد تا مفاهيم را دريافت كند، تجربه‏هاي گذشته را حفظ نمايد، بين اندوخته‏هاي ذهني ارتباط منطقي ايجاد كند، با همنوعان خود تعامل صحيح ايجاد نمايد و زندگي بالنده‏اي داشته باشد.

روان‏شناسي به عنوان علمي كه رفتارها و فرايندهاي شناختي، عاطفي اعم از آگاه و ناآگاه، و امور جسماني مربوط به آن را بررسي مي‏كند جايگاه ويژه‏اي در يادگيري، تعليم و تربيت و آموزش هنجارهاي اجتماعي دارد. روان‏شناسي به يك معنا تمام رفتار آدمي را مي‏كاود و قواعد حاكم بر روان را در تمام عرصه‏ها آشكار مي‏سازد. روان‏شناسي به صورت عام شاخه‏ها و گرايش‏هاي گوناگوني همچون روان‏شناسي رشد، باليني، تربيتي، شخصيت، اجتماعي و مانند آن را دربرمي‏گيرد.

هدف مشترك همه اين گرايش‏ها، آشنايي با قواعد حاكم بر ابعاد گوناگون رفتار، از جمله پايه‏هاي زيستي رفتار، قواعد حاكم بر شكل‏گيري و تحوّل شخصيت، شناخت رفتارهاي بهنجار و نابهنجار، اصول يادگيري و در نتيجه، كشف شيوه‏هاي اصلاح رفتار، آموزش مهارت‏هاي زندگي، روش تربيت فرزندان و... مي‏باشد.

مباحث و اصول مربوط به حافظه و يادگيري گستره عظيمي از آموزه‏هاي روان‏شناختي را به خود اختصاص داده و ساحت‏هاي چندي همچون آموزش و پرورش، كسب علوم و فنون صنعتي و... را زير چتر خود قرار داده است. در اين شماره از مجله معرفت كه ويژه روان‏شناسي است به مباحثي در حوزه‏هاي فوق الذكر پرداخته شده است كه اميدواريم مورد عنايت ويژه فرهيختگان، مربيان و مراكز آموزش و پرورش قرار گيرد.

دبير گروه روان‏شناسي