بررسي تطبيقي ديدگاه ملانعيما طالقاني و ديدگاه مدرس زنوزي در معاد جسماني عنصري

 سال سي‌ و دوم، شماره چهارم، پياپي 307، تير 1402، ص 31ـ41

نوع مقاله: ترويجي
* حميد امامي‌فر/ استادیار گروه معارف دانشگاه اراک     h-emamifar@araku.ac.ir
محمد ابراهيمي‌راد/ استادیار گروه معارف دانشگاه اراک    ebrahirad@Gmail.com
علي شمس/ استادیار گروه معارف دانشگاه اراک    a-shams@araku.ac.ir
دريافت: 12/02/1402                    پذيرش: 18/04/1402
چکيده
«معاد» از اصول عقايد همۀ اديان توحيدي است. شايد کمتر صفحه‌اي از قرآن مجيد را بتوان ملاحظه کرد که در آن از اين حقيقت خطير ذکري نباشد؛ اما در چگونگي آن، بحث‌هاي گوناگوني از طرف دانشمندان اسلامي مطرح شده ‌است. تعداد محدودي از صاحب‌نظران، معاد را صرفاً روحاني؛ عده‌اي آن را با جسم مثالي و برخي ديگر، مانند آقاعلي مدرس زنوزي و ملانعيما طالقاني آن را قابل تبيين با جسم عنصري نيز مي‌دانند. از منظر ملانعيما طالقاني، معاد، بازگشت نفس به همين بدن عنصري فعلي است که در معاد احيا مي‌شود. ايشان براي اثبات ادعاي خويش، به دلايل متعددي تمسک کرده است. از ديدگاه آقاعلي مدرس زنوزي، معاد جسماني صعود بدن عنصري براثر حرکت جوهري به‌سوي نفس اخروي است؛ به‌گونه‌اي‌که با آن نفس تناسب پيدا کرده، توانايي همراهي با آن را داشته باشد. اين مقاله با روش تحليلي ـ توصيفي، نظريۀ اين دو محقق را در باب معاد به‌صورت تطبيقي، واکاوي، تبيين و درنهايت به بررسي و نقد نظريه آن دو دانشمند پرداخته ‌است. اگرچه معاد جسماني عنصري براساس ظهور آيات قرآن و روايات مورد پذيرش است؛ اما هيچ‌کدام از استدلال‌هاي عقلي اين دو فيلسوف براي اثبات معاد جسماني عنصري، مقصود ايشان را تأمين نمي‌کند.
کليدواژه‌ها: معاد، معاد جسماني، معاد روحاني، ملانعيما طالقاني، آقاعلي مدرس، بدن عنصري.