معرفت، سال سی و سوم، شماره سوم، پیاپی 318، پاییز 1403، صفحات 103-117

    کتاب‌شناسی تفاسیر موضوعی دانشوران حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی

    نوع مقاله: 
    Review Article
    نویسندگان:
    ✍️ محسن کریمی قدوسی / دکترای علوم قرآن و حدیث مؤسسة آمزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / Mohsenak65@gmail.com
    حمید آریان / دانشیار گروه تفسیر و علوم قرآن مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / aryan@iki.ac.ir
    dor 20.1001.1.10236015.1403.33.3.9.4
    doi 10.22034/marifat.2025.5001387
    چکیده: 
    این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به کتاب‌شناسی تفاسیر موضوعی تالیف‌شده از سوی عالمان و دانش‌آموختگان حوزة علمیة قم در سده چهارده شمسی می‌پردازد و هدف آن، شناسایی و معرفی این نوع آثار از آغاز سدة چهارده یعنی مقارن با تأسیس مجدد حوزة علمیة قم به دست آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، تا پایان این سده است. ارائه کتاب‌شناختی این تفاسیر در قالب یک مقاله می‌تواند منبعی قابل استفاده جهت اطلاع از ماهیت و کمّیت تلاش‌ مفسران و قرآن‌پژوهان حوزة قم در خلق آثار تفسیری به سبک موضوعی و مرجعی برای یافتن منابع لازم در پژوهش‌های تفسیری باشد. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که رهاورد علمی فضلای حوزة قم در تفسیر موضوعی قرآن طی سده اخیر، ۲۴۷ عنوان اثر تفسیری با حجم تقریبی 400 مجلد کتاب بوده که از این میان ۸۳ اثر تفسیری مشتمل بر موضوعات متعدد، و ۱۶۴ اثر محدود به تفاسیر تک‌موضوعی است. عمده این آثار در نیمه دوم سده اخیر تکوین یافته است و سهم شاگردان بلافصل مدرسه تفسیری علامه طباطبائی، به‌ویژه حضرات آیات مصباح یزدی، جوادی آملی، سبحانی و مکارم شیرازی و شاگردان آنها در تولید و آفرینش این آثار برجسته است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Bibliography of thematic commentaries written by scholars of the Qom Seminary in the 14th century
    Abstract: 
    This article uses a descriptive-analytical method to examine the bibliography of thematic commentaries written by the graduates and scholars of the Qom Seminary in the 14th century. Its aim is to identify and introduce this type of work from the beginning of the 14th century, which coincided with the re-establishment of the Qom Seminary by the late Ayatollah Sheikh Abdul Karim Haeri (RA), to the end of this century, along with explaining their bibliographical characteristics. Presenting the bibliography of these commentaries in the form of an article can be a useful source for learning about the nature and quantity of the efforts of the commentators and Quran scholars of the Qom Seminary in creating commentarial works in a thematic style and as a reference for finding the necessary sources in interpretative research. The findings of this study show that the achievements of the scholars of Qom Seminary in the thematic interpretation of the Quran during the last century have exceeded 240 titles of exegetical works with a volume of approximately 400 volumes, of which over 45 exegetical works include multiple topics, and 195 works are limited to single-topic interpretations. The contribution of the direct students of Allamah Tabataba'i's exegetical school (RA), especially the venerable Ayatollahs Misbah Yazdi (RA), Javadi Amoli, Ja'far Sobhani, and Makarem Shirazi, and their students, in the production and creation of these works is greater and more prominent than others.
    References: 
    References: 
    • آریان، حمید و کریمی قدوسی، محسن (1403). کتاب‌شناسی تفاسیر ترتیبی دانشوران حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی. معرفت، 318، 87ـ101.
    • آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (1408ق). الذریعة الی تصانیف الشیعة. قم: اسماعیلیان.
    • ایازی، سیدمحمدعلی (1378). شناخت‌نامه تفاسیر. رشت: کتاب مبین.
    • بهمنی، سعید (1386). دانش‌نامه قرآن‌پژوهان ایران. قم: بوستان کتاب.
    • جمعی از مؤلفان (1400). مجموعه آثار کنگره نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی. قم: امام علی بن ابی‌طالب.
    • جمعی از نویسندگان (1392). دائرة المعارف تشیع. زیرنظر احمد حاج سیدجوادی. تهران: حکمت.
    • شهیدی صالحی، عبدالحسین (1381). تفسیر و تفاسیر شیعه. قزوین: حدیث امروز.
    • صدر، سیدحسن (1391). تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام. قم: ذوالقربی.
    • عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (1377). طبقات مفسران شیعه. چ دوم. قم: نوید اسلام.
    • هاشم‌زاده، محمدعلی (1375). کتاب‌شناسی تفاسیر قرن چهاردهم. پژوهش‌های قرآنی، 7 و 8. 324ـ397.
    • پایگاه اطلاع‌رسانی‌ کتابخانه‌های ایران (lib.ir)
    • پایگاه اندیشوران حوزه (andishvaran.ir)
    • پایگاه راسخون؛ متعلق به معاونت فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه (rasekhoon.net)
    • دانشنامه آزاد ویکی پدیا؛ متعلق به سازمان غیرانتفاعی بنیاد ویکی‌مدیا (Wikipedia.org)
    • دانشنامه تخصصی ویکی نور؛ وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (wikinoor.ir)
    • دانشنامه ویکی‌شیعه؛ وابسته به مجمع جهانی اهل‌بیت (wikishia.net)
    • دانشنامه ویکی‌فقه؛ دانشنامه فقه و اصول و علوم حوزوی زیرنظر پژوهشکده باقرالعلوم (wikifeqh.ir)
    • کتابخانه دیجیتال نور (noorlib.ir)
    • کتابخانه اینترنتی کوها (library.iki.ac.ir)
    • وبگاه بلاغ‌نیوز (https://makarem.ir/news/fa/News/Details/420812) 
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کریمی قدوسی، محسن، آریان، حمید.(1403) کتاب‌شناسی تفاسیر موضوعی دانشوران حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی. فصلنامه معرفت، 33(3)، 103-117 https://doi.org/10.22034/marifat.2025.5001387

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محسن کریمی قدوسی؛ حمید آریان."کتاب‌شناسی تفاسیر موضوعی دانشوران حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی". فصلنامه معرفت، 33، 3، 1403، 103-117

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کریمی قدوسی، محسن، آریان، حمید.(1403) 'کتاب‌شناسی تفاسیر موضوعی دانشوران حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی'، فصلنامه معرفت، 33(3), pp. 103-117

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کریمی قدوسی، محسن، آریان، حمید. کتاب‌شناسی تفاسیر موضوعی دانشوران حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی. معرفت، 33, 1403؛ 33(3): 103-117