معرفت

 ضرورت عرفان اسلامى

عالم هستى، عالمى پیچیده و داراى شئون تودرتوى ظاهرى و باطنى است. از سوى دیگر انسان نیز موجودى است داراى مراتب که شئونى ظاهرى و باطنى دارد. دین و متون دینى هم علاوه بر ظاهرى آراسته، داراى باطنى عمیق است. اگر علومى که مى‏توان از آنها به علوم ظاهرى یاد کرد، بحث از ظاهر هستى، انسان یا دین را وجهه همت خود قرار داده‏اند، عرفان اسلامى نیز از جمله علومى است که بى‏آنکه از ظاهر چشم بپوشد و ظاهر عالم، انسان و شریعت را انکار کرده یا نادیده انگارد، به مطالعه باطن ناگسسته از ظاهر در عالم انسانى، تکوین و تشریع مى‏پردازد. این مطالعات، که حاصل تعبیر و ترجمه تجارب عارفانه از عالم تکوین و تجارب سالکانه در عالم انسانى است، به ترتیب علم «عرفان نظرى» و علم «عرفان عملى» را سامان داده‏اند؛ زیرا نفوذ در بطون متن دینى و فهم آن، به مدد این دو نوع تجربه، علم تأویل عرفانى را در اختیار ما قرار داده است.

     میل فطرى آدمى به حقیقت‏جویى و حقیقت‏طلبى، همان‏طور که حقایق مرتبط با ظاهر انسان و عالم تکوین و تشریع را شامل مى‏شود، حقایق باطنى مرتبط با این سه حوزه را هم دربر مى‏گیرد. از این‏رو، همواره روح آدمیان در جست‏وجوى چنین حقایقى بوده است؛ زیرا از یک‏سو، همواره کسانى هم بوده‏اند که متاعى بدلى عرضه کرده و جمعى را به خود مشغول داشته‏اند. ظاهرگرایى، به معنایى که ذکر شد، در چند قرن اخیر، به ویژه اندیشه ‏هاى مادى‏گرایانه در زمینه انسان و جهان در ارضاى میل معنویت‏جویى انسان، کامیاب نبوده و از این‏رو، در این عصر، تقاضا براى پرشدن این خلأ معنوى روزافزون گردیده است. ضرورت پاسخ به این تقاضاى حقیقى و البته، به طور کامل عرضه نشدن معنویت حقیقى، فضا را براى مدعیان و عرضه‏کنندگان دروغین معنویت آماده کرده و هر از چند گاهى و در هر مکانى که فرصت بیابند، دکانى براى عرضه چنین کالایى بدلى عرضه مى‏کنند. آن‏گاه که این دکان‏هاى مجزا، که در مبارزه با معنویت حقیقى مشترکند، گردهم آیند، فتنه‏اى بس خطرناک را موجب مى‏شوند که بسا عقلاى قوم را هم در خود فرو برد.

     اما به مقتضاى تناسب آنچه که مى‏تواند میل به معنویت‏گرایى انسان این عصر را ارضا کند و مدعیان دروغین را افشا ساخته از صحنه بیرون کند، معنویت حقیقى و عرفان اصیل اسلامى است که عارفان بزرگى همچون امام خمینى قدس‏سره نماینده برجسته آن بوده‏اند. از این‏رو، ضرورى است که به منابع اصیل عرفان اسلامى، که میراثى غنى و گنجینه‏اى از معارف باطنى است و بزرگان اهل معرفت خود را وامدار آنها مى‏دانند، بیشتر بها دهیم و پاسخ مسائل عصر کنونى خود را از این منابع، که گاه درک ناشده مردود شناخته شده‏اند، جست‏وجو کنیم. این شماره از نشریه «معرفت»، به این موضوع اختصاص یافته است.

 دبیرگروه