نقد و بررسی نسبی‌گرایی توماس کوهن در خصوص پیشرفت علم

 سال سي‌ و يكم، شماره ششم، پياپي 297، شهريور 1401، ص 69ـ77

نوع مقاله: ترويجي

* مهدی گودرزی/ کارشناس ارشد فلسفه مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)  Mahdi.g1146@mihanmail.ir      
مرتضی رضایی/ استادیار گروه فلسفه مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)    mrezaeeh50@gmail.com
دريافت: 07/02/1401                    پذيرش: 17/06/1401

چکيده
توماس کوهن فیلسوفی است که با مطرح کردن مباحث چالش‌برانگیزی مانند انقلاب‌های علمی، پارادایم و قیاس‌ناپذیری پارادایم‌ها در حوزه فلسفه علم شهرت پیدا کرد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های ایجادشده توسط کوهن این است که وی تقویت‌کننده جریان نسبی‌گرایی بوده است. انتشار و تأثیرگذاری افکار و آراء کوهن در محافل مختلف علمی، به ‌نسبیت در علم و تسری این تلقی به‌حوزه علوم انسانی و اجتماعی شد.
بااین‌حال، نوشته‌های انتقادی درباره آراء کوهن به‌اندازه کافی وجود ندارد، بلکه برخی تلاش می‌کنند نسبی‌گرایی کوهن را مورد تردید قرار دهند. بدون شک عدم اطلاع از مبانی نظری و انتقادات وارد بر دیدگاه کوهن، پیامدهای سوء علمی و فرهنگی به‌جا می‌گذارد. تدوین این مقاله با هدف بیان مهم‌ترین مبانی نظری دیدگاه کوهن و انتقاد از نسبی‌گرایی موجود در این دیدگاه انجام شده است. روش به‌کارگرفته‌شده در این تحقیق، که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای شکل گرفته، توصیفی و انتقادی است.

کليدواژه‌ها: علم، پیشرفت علم، انقلاب علمی، پارادایم، قیاس‌ناپذیری، نسبی‌گرایی.