سخن آغازین
Article data in English (انگلیسی)
سخن آغازین
خداوند حکیم و مهربان به بندگان خود، آخرین مرحله دفتر هدایت خود را به صورت قرآن کریم، بر حضرت محمد صلىاللهعلیهوآله فرو فرستاده است. چنانکه تاریخ نیز گواه است، سعادتمندى و رها شدن از کمند جهل و تاریکى در گرو فهم صحیح و عمل درست به معارف و دستورالعملهاى قرآن است. پیامبر گرامى صلىاللهعلیهوآله با هدایت همین کتاب الهى، مسلمانان نخستین را به نور توحید رساند و از نظر علم، فرهنگ و تصفیه اخلاق صدرنشین ساخت. برگشت به آن عزّت اسلامى، تنها با بهرهمندى از هدایت قرآن و درمان دردهاى فردى و اجتماعى خود به داروى شفابخش این دواخانه الهى، تنها در سایه فهم صحیح عالمان از آن و عمل مؤمنان به آن فراهم مىآید. تفسیر قرآن کریم نیز همانند فهم هر متن دیگر، ضابطهمند بوده و بر مبانى خاص خود استوار است و روش خاص خود را مىطلبد. از اینرو، فرهیختگان مسلمان و مفسّران سعى وافر دارند تا با تدوین مبانى صحیح و استفاده از قواعد و روش فهم قرآن، به درک دقیق مراد الهى از آیات قرآن برسند. علّامه طباطبائى در تفسیر المیزان به یقین در تبیین مبانى صحیح تفسیر قرآن کریم و بهرهگیرى از قواعد و روش درست فهم آن توفیق بیشترى نسبت به سایر تفاسیر داشته است[1] و در استخراج نظریهها و نکات بدیع از قرآن کریم، سرآمد بوده است. با عنایت به این ویژگى تفسیر المیزان و نقش آن، به ویژه در فرهنگ و علم در جوامع شیعى، گروه تفسیر و علوم قرآنى اقدام به برگزارى همایش «مبانى و روش المیزان» نموده است. در همین زمینه مجله «معرفت» بیشتر حجم مقالات این شماره خود را به مباحث مربوط به تفسیر المیزان اختصاص داده است.
مقاله «معناشناسى مصدر مضاف و کاربست آن در تفسیر المیزان»، ابتدا نظریه معنادارى گونههاى مختلف کاربرد مصدر را تبارشناسى و ریشهیابى کرده، سپس با کاربردشناسى این نظریه در المیزان، مىکوشد تا کاربست آن را در این تفسیر نقد و بررسى کند.
در مقاله «تفسیر قصص قرآن در رویکرد علّامه طباطبائى» آمده است: مطالبى همچون تأکید علّامه طباطبائى بر واقعنمایى قصص قرآن، تبیین و روشنگرى زوایاى قصص، کشف ویژگىهاى شخصیتى قهرمانان قصص، مراجعه به سایر آیات و سورهها در تفسیر قصص، ارائه تفسیر دقیق با استناد به ظاهر آیات، نقد توضیحات کتب مقدس از قصص قرآنى، و تبیین صحیح فعل انبیا، از ویژگىهاى تفسیر المیزان در تفسیر قصص قرآن است.
مقاله «مبانى تفسیر موضوعى با تأکید بر تفسیر المیزان» بیان مىکند که ادلّه و شواهد حاکى از این است که دلالت تفسیر موضوعى بر مبانى صحیحى استوار است. برخى از مبانى تفسیر امکان نظریهپردازى و برخى دیگر اعتبار، و پارهاى جواز شرعى آن را اثبات مىکند.
مقاله «قاعده سیاق و نقش آن در روشهاى کشف معانى و مفاهیم قرآن در تفسیر المیزان» معتقد است: علّامه طباطبائى از گونههاى مختلف سیاق مانند سیاق کلمه، سیاق جمله و سیاق آیات استفاده کرده است.
مقاله «آیات و ارتباط آنها با یکدیگر از دیدگاه علّامه طباطبائى» ثابت کرده است که علّامه طباطبائى در تفسیر المیزان، دو نوع ارتباط بین آیات مطرح کرده است: الف. دستهبندى محتوایى: در این نوع، مرحوم علّامه به شناسایى رابطههایى پرداخته که از لحاظ مفهومى بین آیات برقرار است. ب. دستهبندى شکلى: مرحوم علّامه در این شکل کار ابتدا از لحاظ تعدادوشکل، آیاتراجداکرده(دستههاىآیات،فرازهاىمختلف یکآیهو...)،سپسارتباطىمفهومى بین آنها را بیان مىکند.
مقاله «دین و نقش آن در پیشگیرى و رفع اختلافات اجتماعى از منظر قرآن» بر این باور است که از منظر قرآن کریم، ده اصل دینى براى پیشگیرى از اختلافات و از بین بردن ریشههاى آنها مؤثرند و شش اصل مهم دینى نیز در رفع اختلافات و از بین بردن آنها تأثیر دارند.
مقاله «خلافت انسان در قرآن» اثبات مىکند که راز برگزیده شدن انسان به عنوان خلیفه الهى، توانایى او در پذیرش تکوینى و حضورى علمالاسماء بوده، ضمن اینکه خلیفهاللّه برترین انسانها، داراى علم ویژه و برخوردار از ولایت تکوینى است.
مقاله «بداء یا محو و اثبات از منظر قرآن و حدیث»، با بررسى منابع فریقین درصدد اثبات این حقیقت است که «بداء» به معنایى که شیعه امامیه باور دارد در واقع، همان تغییر در لوح محو و اثبات مىباشد که اهلسنّت به آن باور دارند، و از اینرو، نزاع شیعه و سنى در این موضوع لفظى است. دبیر علمى علوم قرآنى
[1]ـ در اینباره، ر.ک: امیررضا اشرفى، طرحى نو در بررسى مبانى و قواعد تفسیرى علّامه طباطبائى، رساله دکترى، رشته علوم قرآن و حدیث، قم، مرکز تربیت مدرس دانشگاه قم، 1385.
