معرفت

سال بیست و هشتم ـ  شماره هفتم، پیاپی 262 (ویژة جامعه شناسی)

حسن یوسف زاده/ استادیار جامعة المصطفی العالمیه     usefzadeh.h@gmail.com
دریافت: 28/11/97                    پذیرش: 4/6/98
چکیده
پیشرفت و کمال‏طلبی از ویژگی های ذاتی نوع بشر و آرمانی جهان‏شمول است. بااین همه، اهداف و مقاصدی که آدمیان نیل به آنها را سعادت، مطلوب یا پیشرفت تلقی‏ می‏کنند، متفاوت است. برهمین اساس، توسعه غربی را از منظر اسلامی نمی‏توان ذیل مفهوم پیشرفت گنجاند. چون از دیدگاه اسلامی، کامجویی دنیوی به عنوان هدف نهایی تلاش‏های انسانی نه تنها زمینه‏ساز تعالی و سعادت انسانی را فراهم نمی‏سازد؛ برعکس، ریشه اصلی انحطاط بشر به شمار می‏رود. بنابراین، آنچه ماهیت فرایند پیشرفت را مشخص می‏کند نظام اهداف و غایاتی است که هرجامعه درصدد تحقق آنهاست. اهداف هم ماهیت یک حرکت استکمالی را مشخص می‏کند و هم شیوه‏ها و راهبردهای رسیدن به کمال‏مطلوب‏ها را تعیین می‏کند. با توجه به اهمیت کانونی راهبردها در گفتمان پیشرفت و فقدان اثری معتنابه در این خصوص، جستار حاضر با الهام از روش تحلیل و توصیف مفهومی و معناشناختی، برخی از مهم ترین راهبردهای نیل به پیشرفت را مطمح نظر و پیوند معنایی میان آنها را آشکار شد. یافته ها نشان داد که عقلانیت، نظم اجتماعی، عدالت، آزادی و جامعه پذیری چند راهبرد مهم پیشرفت به شمار می روند که از نگاه اسلامی اگرچه مفاهیم متعدند؛ در مصداق دارای رابطه این همانی اند.
کلیدواژه ها: راهبرد پیشرفت، نظم و انضباط اجتماعی، عقلانیت، عدالت، آزادی، جامعه پذیری.