نقد ادله روایی و تاریخی مؤید «تعیین خلیفه» در حکمیت

شمس‌علی زارعیان/ استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه السلام    Amirhossein7441788@gmailm.com
دريافت: 01/11/99                    پذيرش: 18/02/1400
چکيده
از رویدادهای مهم تاریخ صدر اسلام مسئلۀ حکمیت در جنگ صفین بود، که پس از بر سر نیزه کردن قرآن توسط سپاه معاویه، سپاه اميرمؤمنان علی علیه السلام تسلیم شده و حکمیت را بر آن حضرت تحمیل کردند. در اینکه محور مذاکرات حکمین چه بود؟ تاریخ‌نویسان جواب قاطعی نداده‌اند. در این بین روایتی در کتاب‌های روایی و تاریخی آمده که مؤید «تعیین خلیفه» در حکمیت است؛ ولی اميرمؤمنان علي علیه السلام نتیجه حکمیت را نپذیرفتند. این مقاله با هدف بررسی ادلۀ روایی و تاریخی با روش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای نتیجه می‌گیرد که روایت از جهت سند به دلیل مرسله بودن، و از جهت متن به دلیل اضطراب، ضعیف است و ادلۀ تاریخی نیز به جهت انحصار در چند منبع و تعارض با متن صلح‌نامه حکمیت که سخنی از تعیین خلیفه به میان نیامده، از اعتبار ساقط است. بنابراین محور مذاکرات حکمین منحصر در مسائل اختلافی بین اميرمؤمنان علي علیه السلام و معاویه، بجز تعیین خلافت می‌شود.
كليدواژه‌ها: حکمیت، صفین، خوارج، اميرمؤمنان علي علیه السلام، معاویه، ابوموسی و عمروعاص.