بررسی و مقایسۀ تطبیقی میان هوش معنوی و عصمت نبوی در روان‌شناسی، قرآن و روایات

سال سي‌ام، شماره دهم، پياپي 289، دي 1400، ص 9ـ21

نوع مقاله: ترويجي
مصطفی عباسی‌مقدم/ استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان    abasi1234@gmail.com
* فهیمه غلامی‌نژاد/ دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان    fahimeh.gholaminejad@grad.kashanu.ac.ir
خدیجه زینی‌وندنژاد/ دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان    zeinivand.khadije@gmail.com 
دريافت: 20/05/1400                    پذيرش: 27/09/1400

چکيده
امروزه روان‌شناسی دین در پرتو توجه و علاقۀ روان‌شناسان به ارتباط دین و معنویت توسعه پیدا کرده است. هوش معنوی، داشتن سطوح چندگانه آگاهی است و این سطوح بر رابطه ما با جهان مادی تأثیر می‌گذارد. هوش معنوی موضوعات ذهنی را با تکالیف بیرونی جهان واقعی ادغام کرده و دو عنصر کاربرد عینی و توانایی‌های هوش و معنویت را به صورت درهم‌تنیده بیان می‌کند. به‌عبارت دیگر، هوش معنوی عبارت است از ایجاد تحول در انگاره‌ها و بهره‌برداری از اندیشه‌ها و نگرش‌های نو در حل مسئله، ترمیم و سازگاری دو سویه خود با محیط، مطابق نظام ارزشی مقبول در جهت تعالی‌بخشی خود و محیط. از سویی در تفکر اسلامی با شخصیتی معنوی و متعالی مواجه‌ایم که از بالاترین سطح مصونيت و عصمتي برخوردار است که ‌می‌توان رابطة مؤلفه‌هاي هوش معنوی را با آن سنجيد. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی با هدف بهره‌گیری از مفهوم هوش معنوی و تطبیق آن با ویژگی‌های پیامبر اکرم(ص) در قرآن به بررسی ابعاد هوش معنوی ایشان ‌می‌پردازد. این کار با بررسی مؤلفه‌های هوش معنوی در سه سطح، هوش معنوی در ارتباط با خدا و خود و دیگران؛ 4 مؤلفه در ارتباط با خداوند،4 مؤلفه در ارتباط با خود و 11مؤلفه در ارتباط با مردم صورت خواهد گرفت و با الهام از رهنمودهای قرآن کریم، مؤلفۀ علم لدنی و کشف و یقین که در روان‌شناسی به آن اشاره نشده و دلالت بر لطف الهی در مصون بودن پیامبر اکرم(ص) از هرگونه خطا و اشتباه دارد، تبیین خواهد شد.

کليدواژه‌ها: قرآن کریم، پیامبر اکرم، عصمت، هوش معنوی. هوش، معنویت.