معرفت

سخن آغازین

1. محرم یادآور جاودانه ‏ترین نهضت و قیام در طول تاریخ است؛ قیامی که در آن بر خلاف سایر نهضت‏ها و حرکت‏ها، جبهه حق در میدان نبرد به ظاهر شکست سنگینی متحمل شد و افراد آن کشته، مجروح و یا اسیر به دست دشمنان شدند. در برابر، گروه باطل، در صحنه کارزار به حسب ظاهر موفق بوده و حتی غنایمی هم به دست آورد. امروز این پرسش مطرح است که چرا پیروز در میدان، شرمسار است و مغلوب میدان، سرافراز؟ این موضوع قابل طرح است که چرا به این نهضت و حرکت به عنوان یک حرکت جاودان نظر می‏گردد؟ راز جاودانگی این قیام در چیست؟ مگر نه این است که در تاریخ موارد مشابهْ فراوان رخ داده است؟ اما چرا نهضت کربلا و عاشورا پس از نزدیک به 1400 سال هنوز در یادها و خاطرها باقی است؟

2. بحث عقل و ایمان و رابطه میان این دو در چند دهه اخیر یکی از جدی‏ترین مباحث فلسفه دین محسوب می‏گردد. سخن از ماهیت عقل و ماهیت ایمان و نیز نقش عقل در آموزه‏های دینی و نیز کارکرد ایمان در پذیرش تعالیم دینی از برجسته‏ترین موضوعاتی است که در این مقوله بدان پرداخته می‏شود. بررسی نسبت عقل و ایمان در آموزه‏ها و تعالیم دینی مطلبی است که در نوشتاری به همین عنوان مورد توجه قرار می‏گیرد.

3. فطرت در اندیشه اسلامی جایگاهی منحصر به فرد دارد. در مباحث خداشناسی، فرجام‏شناسی، رفتارهای اخلاقی و نگرش‏های تربیتی فطرت و امور فطری خودش را به خوبی نشان می‏دهد. اما مسئله‏ای که باید با دقت بیشتری بدان توجه نمود، هستی‏شناسی فطرت و اینکه آیا امور فطری استعداد و قوّه محض می‏باشند و یا اینکه می‏توان برای آنها در آغاز چیزی بیش از قوّه محض بودن در نظر گرفت.

4. توحید از صفات ذات باری‏تعالی است که در آن به نفی جزء و شریک در مقام ذات و صفات و افعال توجه می‏شود. بررسی تطبیقی این موضوع برای افرادی که مسئله را با دقت بیشتری مورد نظر قرار می‏دهند، از جذابیتی ویژه برخوردار است.

5. جهانی ‏سازی و جهانی شدن، به نظر می‏رسد پدیده‏ای است که در نظر و یا عمل با آن مواجهیم. اما اسلام در این مسیر از چه موقعیتی برخوردار بوده و یا می‏تواند باشد؟ این موضوع نیازمند پژوهش‏های مختلفی است تا بتوان نسبت اسلام و جهانی شدن را به دقت به تصویر کشید. مقاله «اسلام و جهانی شدن؛ تعامل یا تقابل؟» به این موضوع پرداخته است.

6. هنگامی که پوزیتیویسم منطقی در غرب با به وجود آمدن حلقه وین شکل گرفت، معناداری و معیار معناداری نیز با این نگرش وارد عرصه اندیشه بشری شد. پوزیتیویسم منطقی، معناداری را مقدم بر صدق و کذب در گزاره‏ها می‏دانست و ملاک معناداری را نیز بر اساس مبانی مورد پذیرش خود ارائه می‏نمود. از آن زمان به بعد معناداری و ملاک معناداری از اهمیت خاصی برخوردار گردید. مقاله «معیار معناداری» به این موضوع می‏پردازد.

7. در این شماره از نشریه معرفت، سه موضوع «رهبانیت در آیین مسیح»، «نقد آموزه معصومیت پاپ» و «اخلاق وضعیت» مورد بررسی و تحلیل قرار می‏گیرند. همچنین اصول و مبانی اعتقادی آیین بهائیت نیز از مباحث جالبی است که کمتر بدان توجه شده است. در این ویژه‏نامه مقاله «بهائی‏گری: اصول و مبانی اعتقادی» به این نکته پرداخته است.

دبیرگروه دین‏ شناسی